2021 yılında gelen kur krizi bütün modern ekonomiler gibi ''faiz artırımı'' ile önlem almayı reddeden AKP, 21 Aralık 2021 tarihinde Kur Korumalı Mevduat uygulamasını hayata geçirmişti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan''ın KKM''yi duyurması ile birlikte dolar kuru tek gecede 8 lira birden düşerken, milyar dolarlarca döviz bu hesaplara yatırılmıştı. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası''nın bağımsız hareket edememesi ve AKP''nin piyasaya müdahale etmek için kullandığı bir enstrüman haline gelmesiyle birlikte KKM formülü de işe yaramamış ve dolar kuru 2022 yılında yüzde 50''nin üzerinde değer kazanarak başladığı noktaya geri dönmüştü.
Aralık ayında uygulama süresi 1 yıl daha uzatılan KKM hesaplarına yönelik yapılan son değişiklik ise işleri içinden çıkılması imkansız bir hale getirdi. Türkiye''de aylardır yatay bir seyir izlemesi nedeniyle parasını KKM hesaplarında tutan vatandaşlar ve yatırımcılar durumdan rahatsızlık duymaya başlamıştı. Bu kadar yüklü paranın çekilerek Döviz Tevdiat Hesaplarına (DTH) aktarılmasından korkan Merkez Bankası, ocak ayında aldığı karar ile KKM hesaplarını daha cazip hale getirmek için bankaların uyguladığı yüzde 12''lik üst faiz sınırını kaldırdı.
Kararın ardından hesaplara para girişi rekor seviyeye ulaşırken, 10 Şubat itibariyle KKM hesaplarındaki toplam para 1 trilyon 484 milyar lirayı geçerek tarihi bir rekora imza attı. Bu kadar yüksek bir meblağa ulaşılması ise Türkiye ekonomisi için büyük bir paradoksu ortaya çıkardı.
KKM uygulamasına son verilmemesi halinde ise her yıl hazineden milyarlarca lira bu hesapların sahiplerinin cebine aktarılacak. Hiçbir birikimi olmayan vatandaş, ödediği vergiler ile Kur Korumalı Mevduat hesaplarındaki zenginlerin hem kur farkını hem de faizlerini ödemiş olacak.
Ancak sorun bununla sınırlı kalmıyor. KKM uygulamasına son verilmesi halinde ise hesaplarda bulunan 1 trilyon 484 milyar liranın akıbetinin ne olacağı kestirilememekte. Bu denli büyük bir meblağın yeniden dolara aktarılması sonrasında Türkiye''de yeni bir dolar kurunun yaşanmasından korkan ekonomistler, söz konusu durumu tam bir ''çaresizlik'' hali olarak tanımlıyor.
Konu üzerine derin analizler içeren bir yazı kaleme alan ekonomist Alaattin Aktaş, AKP''nin uygulamaya soktuğu formülü ''dolarlaşma'' olarak tanımladı. İşte Alaattin Aktaş''ın Bu “liralaşma” değil, “dolarlaşma”! başlıklı yazısı:
Sen tut yıllar yılı reel kayba uğrasa da TL tutmayı tercih edenleri dövize giderler kaygısıyla KKM''ye davet et, onları dövizin getirisine alıştır, şu anki duruma göre normalde TL''de duracak olan 650 milyarı dövize endeksli hale getir, sonra da bunun adına "liralaşma" de! Tam aksine bu uygulama "liralaşma" değil, "dolarlaşma"dır...
Başımızda büyük bir bela var. Dünyanın kıskandığı buluş olarak lanse edilen kur korumalı mevduat. Bu hesabı açtıranlara bütçeden ve Merkez Bankası’ndan aktarılan kaynak bir yana asıl felaket uygulama bittiğinde yaşanacak. Bunu defalarca yazdık. Detaylı olarak da 10 ve 11 Ağustos’ta...
Kur korumalı mevduat, döviz artmasın diye başvurulan bir uygulama ve atılan başka adımlarla birlikte bu uygulamaya “liralaşma” adı uygun görüldü. İyi de bu uygulama aslında tam tersi... Bu uygulama görünürde TL tutmayı teşvik ediyor gibiyse de geçmişte TL cinsi tasarruf edenleri de dövizin getirisine alıştırdı. “Liralaşma” oldu aslında “dolarlaşma”...
Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu da bankanın bloğunda yer alan yazısında liralaşmanın öneminden ve alınan mesafeden söz ediyor. İyi güzel de, şu soruya bir türlü yanıt bulamıyoruz:
“Bu uygulama bittiğinde ne olacak?”
1.5 trilyon dövize giderse...
BDDK verilerine göre kur korumalı mevduat hesabının toplamı 10 Şubat itibarıyla 1 trilyon 484 milyar lira.
Bazı ayrıntıların artık verilmediğini, verilerin karartıldığını hatırlatalım.
KKM hesabının vadesini bilmiyoruz; ama tahmin zor değil, özellikle gerçek kişiler ağırlıkla üç ay vadeyi tercih ediyor.
Bu hesapların ne kadarının doğrudan TL cinsinden açtırıldığını, ne kadarının DTH dönüşümü yoluyla oluşturulduğunu başlangıçta biliyorduk, daha sonra bu veri açıklanmaz oldu.
Ama tahminler toplam hesapta TL ve döviz cinsi tutarın kabaca yarı yarıya olduğu yönünde.
Bütçeden kur farkı olarak mart-temmuz döneminde 60.6 milyar ödendi, vazgeçilen 10.2 milyar lira da vergi var; böylece KKM’nin bütçeye yükü beş ayda 70.8 milyar lira oldu. (Dünya 16 Ağustos 2022)
Ama bu yük, uygulama bittiğinde ortaya çıkacak yıkımın yanında hafif kalır.
O yıkım, uygulama sona erdiğinde hesaptaki paranın nereye gideceğiyle ortaya çıkacak.
1.5 trilyon dövize, döviz nereye?
10 Şubat''taki hesap tutarının 1.5 trilyon lira olduğunu belirttim. Varsayalım uygulama bittiğinde, artık ne zaman bitirilirse, tutar yine bu düzeyde.
Bu hesabın yarısı, yani 650 milyarı zaten dövizden geldi. Yıllardır döviz tasarruf etmekte olan bu kişi ve kuruluşlar, uygulama bitip ellerine bu para geçtiğinde çok doğaldır ki döviz alacak.
Öte yandan yıllar yılı TL tasarruf etmekteyken kur korumalı hesaba geçenler de dövizin tadını aldı. Bu hesap sahipleri parayı yatırırken bankanın verdiği faize hiç bakmıyor artık. Dikkatler tümüyle dövizin getirisinde, çünkü faiz kaç olursa olsun döviz artışı kadar getiri elde ediliyor. Adeta masum masum TL''de duranlar, dövize itilmiş oldu. Şimdi normalde TL tasarruf ederken KKM’ye geçip dövizin bu cazip getirisine alışanlar ellerine geçecek 650 milyarla enflasyonun çok altında getirisi olan TL mevduata mı döner, yoksa dövize mi yönelir? Yanıtı belli olan bir soru değil mi...
Dolayısıyla kur korumalı mevduat uygulaması bugün bitse ve tutar 1.5 trilyon lira olsa bile Türkiye bir anda bu kadar döviz talebiyle yüz yüze gelecek demektir.
1.5 trilyon lira kaç milyar dolar döviz eder, hesaplayın artık!
Liralaşma, öyle mi!
Zarar ettiği halde TL’de duran vatandaşı “Dövize gitmesin” diye KKM’ye davet et, adeta “Paranı dövize bağla” diye teşvik et, yaklaşık 650 milyar lirayı dövize endeksli hale getir, yani döviz hesabını bir anlamda bu kadar, bugünkü kurla 36 milyar dolar büyüt, sonra da buna “liralaşma” de!
Dövizden geçerek KKM hesabı açtıranların dövize dönmesi bile sıkıntı yaratacak. Bir anlamda taksit taksit toplanan döviz, bir anda talebe dönüştüğünde piyasayı alt üst edecek.
Ya TL’den dövize dönecekler...
Yani 1.5 trilyon lira “Döviz isterim” dediğinde ne olacak? İyi "liralaşamadığımız mı” ortaya çıkacak?
Yoksa vatandaşı “liralaşmaya” ikna edemediğimiz mi?
Bunları düşünmeden bloglarda yazılar yazacağız, “Bir liralaştık, bir liralaştık ki sormayın” diye!
BANKALAR YÜKÜ HAZİNE’YE YIKMANIN YOLUNU BULDU!
Kur korumalı mevduat uygulamasında bankaların uygulayacağı faize, nedendir bilinmez, en başta tavan getirildi.
Bankalar KKM’ye, en fazla “politika faizi+3 puan” faiz uygulayabiliyor. KKM başladığında politika faizi yüzde 14’tü, dolayısıyla en yüksek faiz yüzde 17 olabiliyordu. Daha sonra politika faizi yüzde 13’e düşürülünce tavan faiz de yüzde 16’ya inmiş oldu.
Ancak çoğu banka ne daha önce yüzde 17 faiz uyguladı, ne şimdi yüzde 16 faiz uyguluyor. Çünkü bu oranlar tavan ve bankalar faizi daha düşük tutabiliyor.
Vatandaş da kur korumalı mevduat hesabı açtırırken ya da hesabını yenilerken bankanın faizine neredeyse hiç bakmıyor. Çünkü kur artışı faizin altında kalmıyor ki bu oran önem taşısın. Kur artışı hep daha fazla ve faizle kur artışı arasındaki fark nasıl olsa Hazine tarafından ödeniyor.
Olan Hazine’ye, dolayısıyla KKM hesabı açtırmayanlara oluyor.
