Kişisel asistanlık gibi bir sistemin Türkiye'de hangi alanlarda kullanılabileceği ve yaşanan hangi sorunların çözümüne dâhil edilebileceğine ilişkin düşüncelerinin paylaşıldığı ve sonra, böyle bir sistemin Türkiye'de uygulanması sürecinde karşılaşılacak olası durumlarla ilgili görüşlerinin dile getirilmesinde mevcut uygulamadaki sağlık raporu kişisel asistanlık sisteminin kapsamını ve şeklini belirlemekte uygun bir araç olmadığı ortaya çıkmıştır. Bu nedenle yerinde bir değerlendirme ve hizmetlerin belirlenmesi için daha kapsayıcı, bireysel ihtiyaçları gözeten bir araç ve sistem gereklidir. Güncel mevzuatta kişisel asistanlık sisteminin doğrudan uygulanmasına imkân verecek bir altyapı mevcut değildir. Bu kapsamda bireysel destek almaya ilişkin yasal düzenlemelerin oluşturulmasına ihtiyaç vardır. Türkiye'de engellilerle ilgili hizmetler genellikle rehabilitasyon veya bakım perspektifiyle düşünülmektedir. Kişisel asistanlığın bir rehabilitasyon veya bakım hizmeti olmadığı iyi anlaşılmalıdır. Zira bakım ve yardım temelli bakış Türkiye’de engellileri edilgen kılmaktadır. Engeli bireyin güçlendirilmesi ve bağımsız yaşamını aktif bir şekilde kurması konusundaki politikaların oluşturulmasında netlik gerekmektedir. Türkiye'de verilen hizmetlerde alışık olunan kalıplar engelliyi muhtaç, aciz ve eksik görerek ve tam anlamıyla vatandaş kabul etmeyecek biçimde şekillendiğinden alışılması, sınırların benimsenmesi ve engelli bireylerin kendi kararlarını verebilecekleri ortamın yaratılması konusunda farklı kesimlerin bilinçlenmesi açısından zorluk yaşanabilir. Bu nedenle zihniyette dönüşüme öncelik verilmelidir.
Bağımsız yaşamak her şeyi tek başına yapabilmek değil, bağımsız yaşamak herkes gibi otokontrol ve seçim olanağına sahip olmak demek aslında. Başkasının senin için karar vermesi değil, senin kendi kararını kendin verip bunu da ihtiyaç duyduğun destekle birlikte
yapabilmek anlamına geliyor. Bağımsız yaşamın bütün hakların temelinde var olduğunu vurgulamakta ve bu nedenle, bağımsız yaşamın ve kişisel asistanlığın engelli haklarına yönelik çalışmalarda öncelik verilmesi gereken bir konu olduğu öne çıkmaktadır.
Türkiye’de bağımsız yaşama dair durum tespitinden çıkan bazı önemli noktalar şu şekildedir.
-Bağımsız yaşam hakkının sadece politika yapıcılar değil halihazırdaki engellilik alanında gerek sivil toplumda gerek hizmet sunumunda yer alan kişi ve kurumlarca da yeteri kadar önemsenip ele alınmadığı görülmektedir.
-Tüm engellileri kapsadığı göz ardı edilerek, özellikle zihinsel ve psikososyal engelli kişilerin belli karar ve işlemleri için vasilik gibi uygulamalarla, onlara başka kişilerin görüşleri üzerinden seçim ve karar imkânı sağlandığı görülmektedir.
-Engelli bireyler için sağlanan ekonomik yardımlar dair tüm desteklerin aile odaklı değil
bireysellik çerçevesinde planlanması gerekmektedir.
-Her türlü programın planlanmasında en önemli dayanaklardan biri olan doğru ve güncel
veri meselesi bağımsız yaşama ilişkin savunuculuk ve politikalar için önemlidir. Türkiye’de güncel ve herkese açık veri toplama ve paylaşma uygulaması olmadığından hem politika yapıcıların planladıkları engellilik politikaları, hem de sivil toplumun ürettiği savunuculuk gerçek anlamıyla ihtiyaçlara ve sahaya uygun düşmemektedir.
-Bağımsız yaşam merkezi gibi yapılar engelli bireylerin güçlenmesi ve bağımsız yaşama ilişkin farklı uygulamalarla tanışabilmeleri için çok önemli işleve sahip mekânlardır. Türkiye’de hâlâ bu kapsamda değerlendirilebilecek, bireyleri bağımsız yaşam bağlamında destekleyip güçlendirebilecek kurumlar mevcut değildir.
-Türkiye’de uygulama alanları, çerçevesi ve işlevselliğinin ne olduğu bilinmemektedir.
Bu yüzden hem bu sistemin engelli kişileri nasıl güçlendirdiği hem bakım temelli hizmet
verenlerin nasıl daha işlevsel hizmet sunabileceği hem de engelli bireyler için ayrılan
finansal kaynağın nasıl daha etkin kullanılabileceği konusundaki bilgi yoksunluğunu
gidermek ve bu sayede bağımsız yaşam ve kişisel asistanlık bağlamında bir savunuculuk ve politika oluşturmak mümkün olabilecektir. Bu anlamda kamu-hak temelli sivil toplum iş birliğine ihtiyaç vardır.
