Uluğkayın, Türk, Altay, Çuvaş, Yakut, Moğol ve Macar mitolojilerinde, halk inancında, Tengricilik ve şamanizmde yaşamın sembolü olarak kabul edilen bir ağaçtır. Diğer adları Uluğkayın, Ulıkadhın, Olokaygın, Baykayın, Baykadhın, Paykaygın, Bayterek (Beyterek, Begterek) veya Ulubuk (Olobuk, Olıbuk) olarak bilinir. Yer ile göğü birbirine bağlamasıyla tanınan bu ağaç, Yakutlarda Luk Mas (Aal Luuk Mas, Ağal Luğuk Mas) olarak adlandırılır.
Kayra Han tarafından dikilen Uluğkayın, dünya ile birlikte yaratılmıştır ve yeraltı ile gökyüzünün tam merkezinde yer alır. Dalları gökyüzünü ayakta tutarken, kökleri toprağın tüm katmanlarına uzanır, yeraltı okyanusuna kadar ulaşır. Öksökö kuşu etrafında dolaşarak uçar ve bazen tepesine konar. Dokuz boyun (Türklerin dokuz kavmi veya yeryüzündeki dokuz büyük insan ırkı) bu ağacın dokuz dalından türediği inancıyla önem kazanır. Umay Ana, Yaşam Ağacı'nın sahibidir ve yeryüzüne inerken bu ağacı kullanır. Kübey Hanım ise bu ağacın içinde yaşar. Kökleri yeraltına, dalları gökyüzüne uzanır ve köklerinden yaşam suyu (Bengüsu) akar. Her bir dalı altından yetmiş yapraklı olarak tasvir edilir ve anlatılır. Yaprakları ise birer at derisi büyüklüğünde olarak tanımlanır. Uluğkayın, Türk mitolojisinin merkezinde önemli bir yer tutar. Bu kutsal ağacın ihtişamı gökyüzünü delip bilinmez yüksekliklere çıkmasıyla tanımlanır. Ağacın dallarından biri Güneşe diğeri Aya uzanır. Uluğkayın'ın tepesinde ise Ülgen'in oturduğu inancı anlatılagelmiştir. Odman/Ataman(Osman) Bey'in rüyasında görülen büyüyüp tüm dünyayı kaplayan ağaç da Uluğkayın'a benzemektedir.
Uluğkayın aynı zamanda manevi bir bağlamda da önem taşır. İnsanların ruhları, bu ağacın dalları arasında uçuşur ve küçük kuşlara benzer bir form alır. Ağacın reçinesi olan ilge, onu tüketenlere güç kazandırır. Çuvaş bayrağında sembolize edilen yaşam ağacı, Maniheizm'in etkisiyle ortaya çıkan ölüm ağacı ile birlikte anılır, ancak ölüm ağacının Türk kültüründe çağlar içerisinde çok da benimsenmeyip yaygınlaşmadığı görülür.
Türk mitolojisinin yanı sıra Macar mitolojisinde de benzer bir motif, Vilagfa veya Eletfa adıyla karşımıza çıkar. Macar mitolojisinde yer alan bu ağacın, Ural-Altay düşünce sistemine dayandığı bilinir. Ayrıca, kamın (şaman) trans halindeki yolculuğunu temsil eder.
Zambu ise Yakut mitolojisinde önemli bir role sahip olan Yaşam Ağacı'nı simgeler. Tanrıça Kıpay-Hotun'un bu ağaçta yaşayarak insanlığı beslediğine inanılır. Ağacın altında ise dört nehir kaynağını bulur, ancak ağacın köklerinin dibinde yatan bir ejderha vardır.
Türk kültüründe kutsal ağaçlar denildiğinde çaput bağlama inancından bahsetmeden olmaz. Bu ritüele çalama adı verilmektedir. Çalama, Türk halk inancında kutsal kabul edilen bir nesneye çaput bağlama ritüelini ifade eder. Bu uygulama, Uluğkayın inancıyla ilişkilidir ve düşüncenin veya isteğin kutlu bir yere mayalanması anlamını taşır. İslam dinince, bu tür ritüeller kesin olarak yasaklanmış olsa da Türkler köklerinden sıyrılmamış, eski gelenek ve inançlarını sürdüregelmişlerdir. Bugün bu ritüellerin dilek ağaçlarında, kutsal ağaçlarda ve türbelerde yaşadığı bilinmektedir. Çalama, aynı zamanda çaput bağlama eylemini ifade eder ve bu bağlamda kumaşı kesmek anlamına gelen "çalmak" kelimesiyle de bağlantılıdır.
Bir diğer ağaç olan Turuğ, Türk ve Moğol şamanizminde önemli bir yer tutan Kam Ağacı'nı temsil eder. Her şamanın kendisini temsil eden bir ağaç diktiği inancına dayanır ve bu ağaca "Turuğ" adı verilir. Kelime anlamı olarak "dayanıklı" "yerinde duran" ve "ölümsüz" anlamlarını içerir.
Serge ise, Türk, Altay, Yakut ve Dolgan halk kültüründe Kutlu Direk olarak bilinen bir nesnedir. At bağlamak için dikilen bu direğin koruyucu ruhuna inanılır. Sergenler, zenginlik, saygınlık ve gücü temsil eder. Yeryüzündeki kısmına kahramanlar, yeraltındaki bölümüne Erlik, gökyüzündeki parçasına ise Ülgen atını bağlar. Sergeler, ağaçlar ve yeleden yapılan süslerle donatılır ve bazı masallarda Altın Direk ile eşdeğer görülür. Sözcük, "sırık" kelimesiyle de bağlantılıdır ve sermek fiilinden türemiştir.
