Genç nüfusa sahip olan ülkelerden birisiyiz. Yaklaşık olarak engelli 13 milyon ve yaşlılarımızda 7 milyon ile toplamda 21 milyonu bulmaktayız. Fakat ne yazık ki ülkemizde engelli bireylere ve yaşlılarımıza gereken önem verilmemektedir.

Zaman ilerledikçe her insan gibi sağlıklı bir şekilde yaşlılığı da göreceğiz. Ne var ki genç iken yapılanları, yaşlandığımızda yapmakta zorlanacağız ve belki de tekerlekli sandalye ile ihtiyaçlarımızı gidermek zorunda kalacağız. Bu sebepten dolayı alanlara erişim ve erişilebilirlik çok önemli.

Engelliliğin ve yaşlılığın gelecek yıllarda artacağı tahmin edilmekle beraber, geleceğe hazır evler bir zorunluluktur. Konu mutfak tasarımı olduğunda bağımsız ve güvenli yaşam sağlama zorluğunun üstesinden gelmek için düşünülmesi gereken yiyecekler sunuluyor.

Erişilebilir bir mutfağın ilk ve kapsayıcı temel özelliği, mutfağın farklı yeteneklere sahip birden fazla kullanıcı için konfor sağlamak için kapsayıcı olması gerektiğidir. Ayrıca zaman içinde değişen ihtiyaçlara uygun, duyarlı ve esnek olması ve her şeyden önce güvenli olması gerekir. Bunu akılda tutarak, herhangi bir kapsayıcı mutfak kurulumuna dahil edilmesi gereken bazı temel özellikler ve tasarım ilkeleri vardır.

Üçgenden doğrusala geçiş;

Çoğu modern mutfağın arkasındaki tasarım konsepti, mutfaktaki dört ana üründen üçünün ergonomik bir üçgende birleştirilmesine dayanmaktadır. Bununla birlikte, kapsayıcı mutfak tasarımında ana öncelik, yiyeceklerin çalışma yüzeyi boyunca ocaktan lavaboya, hazırlık alanından fırına ve tekrar tezgaha aktarılabilmesi için doğrusal bir düzen geliştirmektir. Kapsayıcı mutfak tasarımının amacı, kullanıcının ağır, sıcak tavaları fırından çıkarıp çevirmek ve arkalarında bulunan bir tezgah üzerine yerleştirmek zorunda kalma ihtiyacını ortadan kaldırmaktır.

Tekerlekli sandalye ile çalışmak;

Alan erişimi ve hareket kabiliyetlerini, tekerlekli sandalyenin boyutunu ve hareket kavisini ölçmek için zaman harcamak, tekerlekli sandalyeleri içeren bir tasarım hazırlanmadan önce çok önemlidir. Firmalar, bu süreçte yardımcı olmaları için mimarlara, montajcılara ve tasarımcılara danışmanlık hizmeti almakla beraber, mutfağın mümkün olduğu kadar büyük bir kısmına erişebilmelerini sağlamak için 150 ila 200 ölçüm alınabilir. Çalışma yüzeyleri, açılır üniteler ve döner köşe ünitesi raflarından oluşur.

Pek çok yenileme projesi, gezinmesi zor olan dar bir mutfağa sahiptir, bu nedenle tekerlekli sandalye ayak dayama yerinin her birimin altında dönmesine izin vermek için yükseltilmiş yükseklik, girintili veya binili kaideler kullanılarak dönüş çemberinin artırılması gerekir. Bu tür tasarım detayları, kullanıcının çalışma yüzeylerine mümkün olduğunca yaklaşmasını da sağlar.

Görme bozukluğu ile çalışmak;

Görme engelliler düşünülerek tasarım yapılırsa, renk ve aydınlatma, kullanıcının mutfaktaki deneyimi üzerinde çarpıcı bir etkiye sahip olabilir. Yüksek kontrastlı gölgeler, kullanıcıların ayrı alanlar arasında ayrım yapmalarını sağlarken aydınlatma, kontrastı daha da belirgin hale getirmeye yardımcı olabilir. Zemin, duvar, mobilya ve aksesuar renkleri, doğrudan gün ışığında yapay ışık kaynaklarına göre çok daha parlak göründüğü için, farklı ışık kaynaklarında değiştikçe, doğal ışık miktarı da renk seçimini etkileyecektir.

Ek olarak, ekipman ve cihazlar, görme engelliler için kolay bulunabilmeli ve bireysel kullanıcının onları bulmayı umduğu yerlere yerleştirilmelidir. Dokunsal cihazların ve kontrollerin veya işitsel geri bildirime sahip olanların kullanımı da erişilebilirliği ve kullanım kolaylığını artırır.

Esneklik oluşturmak;

Ayarlanabilir çalışma yüzeylerinin dahil edilmesiyle her mutfağa en üst düzeyde esneklik kazandırılabilir. Düz veya L şeklinde olabilen ve çok kullanıcılı ortamlarda tüm ihtiyaçları karşılayabilen yükselme ve düşme masaları, tekerlekli sandalye kullanıcıları için tezgahların altında tamamen erişim alanı sağlar. Çeşitli konumlara yerleştirilebilen basit kullanıcı arayüzleri ile sorunsuz bir şekilde kontrol edilebilirler ve akıllı güvenlik durdurma ve çarpışma algılama işlevlerine sahiptirler.

Benzer şekilde, açılır dolaplar, tekerlekli sandalye kullanıcılarının, ayaktaki kullanıcılar için erişimi sınırlamadan mutfaklarındaki depolama alanından tam olarak yararlanmalarını sağlar. Kapılar ayrıca erişim kolaylığı için mümkünse 170° açılmalı ve tüm çekmeceler yavaş kapanma seçeneğine sahip olmalı, dolap kulpları örneğin artritik ellerde rahat kullanıma izin vermelidir.

Erişilebilir yaşam alanlarına duyulan ihtiyaç arttıkça, maksimum konfor ve bağımsızlığı sağlamak için engelliler de dahil olmak üzere tüm hane sakinlerinin gereksinimlerini karşılayan çözümleri hayata geçirmek mimar, tasarımcı ve tesisatçının işidir. Bunu sağlamak için bazen geleneksel tasarım sürecinin tersine çevrilmesi gerekir, ancak doğru bilgi ve ekipmanla, evde herkesin günlük ihtiyaçlarına cevap veren güvenli ve kapsayıcı odalar yaratmak her zamankinden daha kolay hale gelebilir, yeter ki yapmak isteyelim.

(Bütün okuyucularımızın Şeker Bayramını en içten dileklerimle kutlarım.)