Kızılelma’nın İzinde

NERGİSHAN TEKİN / GÜNBOYU

Hepsinin cevabı “Kızılelma” kavramı üzende ayrıntılı çalışma yapan Necati Gültepe’nin Ötüken Neşriyat’tan çıkan 472 sayfalık “Kızılelma’nın İzinde” kitabında…

“Kızılelma’nın İzinde”, meraklıların ve araştırıcıların elinin altında bulunması gereken ilmî bir çalışma. Kendisinin eski Osmanlı Arşivleri Genel Müdürlüğü’nde Osmanlı Arşiv Dairesi’nden sorumlu genel müdür yardımcısı olduğunu hatırlatırsak, çalışmanın ciddiyetini de ortaya koymuş oluruz.

Necati Gültepe, kitabınınikinci baskısının önsözünde “Kızılelma ile ilgili ciddi birtakım bilgilere ulaşmak isterseniz, zaman olarak günümüzden biraz gerilere gitmeniz gerekir; Konuyu ilk dile getiren Ziya Gökalp'tır.” dedikten sonra şu bilgileri verir:

“[Gökalp’ın] O uzun Kızılelma şiiri 1910 tarihlidir. Daha sonra Kızılelma konusunda yazı yazıp kayda değer fikir ileri süren yazarlar: Ömer Seyfettin, Nihal Atsız, Şeref Uluğ, Dr. Mustafa Hakkı Akansel, Osman Turan, İsmail Hami Danişmend'dir.

Bize göre, Ziya Gökalp'ten sonra konuyu ciddi olarak ele alıp işleyen, bilge yazarımız Orhan Saik Gökyay'dır: ‘Kızılelma Üzerine’ başlığı ile 1986 yılında Tarih ve Toplum dergisinde yayınladığı bir seri (beş sayı) yazı bu sahadaki tek ciddi çalışmadır.

Bahsettiğimiz Kızılelma yazılarının kaynağına baktığımızda daha eskilere, 17. yüzyılın başlarına kadar gitmemiz gerektiğini anlarız. Burada Kızılelma hikâyelerini nakleden, yazılı metin olarak bize ulaştıran iki ana kaynakla karşılaşırız. Bunlar Evliya Çelebi (Ö. 1684) ve Peçevî İbrahim Efendi (Ö.1649)dir. Bu yazarlar aynı zamanda görgü tanığı sayılırlar ve verdikleri bilgiler birbirini tamamlar mahiyettedir. Özellikle bu son iki yazarın atıfta bulundukları bilgiler ve işaret ettikleri eski zamanların söylenceleri dikkat çekicidir. Açıkçası Kızılelma'ya giden yolu önümüzde sonsuza kadar açan, bu iki müellif (Evliya Çelebi ve Peçevî İbrahim Efendi) olmuştur.

Biz de bu yoldan (kronolojik olarak) on bin yıl sürmüş bir yolculuğun başlangıcına doğru yürüdük. Zamanın derinliklerine yolculuk sürerken dehşet içinde fark ettik ki bu milletin tarihi, mitolojisi ve destanlarıyla ana kaynağının (hakikatle) irtibatı kesilmiş. Böylece geçmişle ilgili tarihî bilgilerimizin tamamen kurgudan ibaret olduğunu düşünmeye başladık. Kızılelma'nın izini sürerken işte böyle şaşırtıcı sonuçlarla karşılaştık.

Bu uzun yolculukta temel dayanaklarımız; kronoloji, ilahiyat, mitoloji, folklor, edebiyat ve diğer sosyal disiplinler idi.

Çalışmalarımız sırasında özellikle romantizm ve hamasetten uzak durduk. Böyle bir yolculukta tek yol arkadaşımız gerçekçilik oldu.”

Necati Gültepe, kitabını dokuz bölümde ortaya koyuyor, Kızılelma’nın tarihi ilk çağlardan zamanımıza getiriyor.

Gültepe, “Kızılelma hikâyelerini nakleden, yazılı olarak bize ulaştıran iki ana kaynak/kaynak şahıs vardır. Evliya Çelebi (O. 1684), tarihçi Peçevî İbrahim Efendi (Ö.1649). Bu iki müellif aynı zamanda görgü tanığıdır. Bu müellifler verdikleri bilgiler bakımından birbirini tamamlar mahiyettedirler.” diyor:

“Bu dönemin metinlerine; seyahatname, tarih ve benzeri kaynaklarına göz attığımızda nereden aldıklarını açıkça belirtmeden sık sık Kızılelma ifadesini kullanmış olduklarını görürüz. Esas dikkatimizi çeken husus ise, Kızılelma sanki bir sepet içinde gökyüzünden ilahî bir el tarafından başta İstanbul olmak üzere batının en önemli merkezlerine isabet edecek şekilde savrulmuştur. Gerçekten de yazılı kaynaklarda yer alan ve Kızılelma'nm geçtiği coğrafya ve kentler şöyledir:

İstanbul (Bizans) Kızılelma'sı,

Roma Kızılelma'sı (Rim Papa Kızılelma'sı),

Viyana Kızılelma'sı,

Engürüs (Budin) Kızılelma'sı,

Orta Macar Estergon Kalesi Kızılelma'sı,

Engürüs (Üstoynj Belgrat) Kızılelma'sı,

Almanya'da Büyük Kalona(Köln) Kızılelma'sı

Kızılelma söylenceleri 16. yy'dan 19. yy'ın sonlarına kadar dört yüz yıl resmî tarihin dışında, masal, hikâye menkıbe ve söylence olarak geniş halk kitleleri arasında sessizce devam eder. Tasavvuf! bir deyişle söylenmek gerekirse sırlanarak, belli şifre ifadeler ve fenomenlerle hayatiyetini sürdürür.” (s. 13-14).

_________________

Türkiye’de Partili Cumhurbaşkanı

Tartışmalarının Kısa Tarihçesi (1923-1950)

Türkiye’de rejim değişti, parlamenter sistemden, Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi’ne geçildi. Önceki rejimde, cumhurbaşkanı seçilen kişi parti kimliğinden sıyrılıyor, eğer bir partiye üye ise istifa etmesi gerekiyordu. Yeni sistemde TBMM geri planda kalırken Cumhurbaşkanlığı öne çıkıyor. Hükûmeti, aynı zaman parti genel başkanı olan cumhurbaşkanı isteği kişilerden kuruyor ve bu kişiler parlamento dışında oluyor, parlamento içindense istifa ediyor. TBMM’den çıkarılan kanunlardan çok, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri önem kazanıyor.

Partili cumhurbaşkanı meselesi Cumhuriyet kurulduğundan beri tartışılıyor. Sonunda, gönlünde partisi olsa dahi resmiyette partili olmaması gerektiği sonucuna varılıyor. Ancak, bu yeni sistem, cumhurbaşkanını partili olmasını öne çıkarırken, “tek adam” yönetimini önceliyor ve başbakanlığı ortadan kaldırıyor.

Halk yeni sisteme alışamamışken, tartışmalar sürüp giderken, parlamenter sistemi dönüş özlemi yüksek sesle dillendirilirken geçmiş tartışmalara ışık tutacak, hacmi küçük ama içerdiği dolgun bir eser yayınladı: “Türkiye’de Partili Cumhurbaşkanı Tartışmalarının Kısa Tarihçesi (1923-1950)” (Tarihçi Kitabevi, 120 s.)

Yakının tarihimiz üzerine çalışmalarıyla bilinen Dr. Ahmet Gülen’in üç bölümlü eserinin Birinci Bölüm’de 1923-1938 Arası Dönemde Parti Başkanlığı Tartışmaları; İkinci Bölüm’de DP'nin Kuruluşundan 12 Temmuz Beyannamesi'ne Parti Başkanlığı Devlet Başkanlığı Tartışmaları; Üçüncü Bölüm’de 12 Temmuz Beyannamesi'nden 1950 Seçimleri'ne Parti Başkanlığı Devlet Başkanlığı Tartışmaları ele alınıyor.

Bölümlerin alt başlıklarını verersek kitabını önemini dahi iyi anlamış oluruz:

Parti Başkanlığı Devlet Başkanlığı Birleşmesine Yönelik İlk İtirazlar.

M. Kemal Paşa'nın Eleştiriler Karşısındaki Tutumu.

M. Kemal Paşa'nın Açıklamalarının Yankıları.

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Dönemi Gelişmeleri.

M. Kemal Paşa'nın Muhalefete Dair Değerlendirmeleri.

TCF'nin Cumhurbaşkanı'nın Tarafsızlığı Hakkında Görüşleri.

Şeyh Sait İsyanı ve TCF'nin Kapatılması.

Serbest Cumhuriyet Fırkası Dönemi Gelişmeleri.

Muhalefetin Ortaya Çıkışını Sağlayan Nedenler.

Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın Kuruluş Süreci.

Cumhurbaşkanı'nın Tarafsızlığı Tartışmaları.