Siyasetin talimatları sonucunda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın uyguladığı yanlış ekonomi politikaları nedeniyle kontrolden çıkan dolar/TL paritesi, 2021 yılının son çeyreğinde önlenemez bir hızla yükselirken, AKP iktidarı, yaşanan döviz krizine çözüm bulmak amacıyla 21 Aralık 2021'de Kur Korumalı Mevduat (KKM) uygulamasını hayata geçirdi.
Türkiye'de 1960 ve 1970'li yıllarda uygulanan DÇM (Dövize Çevrilebilir Mevduat) sistemiyle paralel özellikler taşıyan KKM, her ne kadar AKP yönetimi tarafından "Liralaşma" olarak kamuoyuna sunulsa da, hesaplardaki mevduatın tamamen dolara endeksli olması, söz konusu uygulamanın iktisatçılar tarafından 'dolarizasyon' olarak değerlendirilmesine neden olurken, KKM havuzundaki toplam varlıklar da hacim olarak dolar varlıklarına dahil edilerek hesaplandı.
22 YILIN EN YÜKSEK SEVİYESİNE ULAŞMIŞTI
14 ve 28 Mayıs tarihlerinde yapılan seçimler nedeniyle döviz kuru üzerindeki baskıları yaz aylarında başlatan ekonomi yönetimi, özellikle 2023 yılının ilk haftalarından itibaren piyasayı tamamen kıskacına alma yoluna gitti.
Merkez Bankası, döviz talebi yaratacak her türlü uygulamanın önünü tıkarken, seçimlerden önce yeni bir kur krizi yaşanmaması için varlık sahiplerine KKM teşvik edildi. Kur Korumalı Mevduat uygulaması, verilen yeni teşvikler ve düzenlemeler ile yatırımcılar için çok daha cazip hale getirilirken, günü kurtarmak için hazine ve bankaların sırtına binen yük giderek ağırlaştı.
Son olarak gelinen dramatik tabloyu Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun (BDDK) açıkladığı veriler gösterdi. 18 Ağustos 2023 itibarıyla bankacılık verilerini açıklayan kurum, KKM hesaplarındaki toplam mevduatın 3 trilyon 407 milyar 948 milyon liraya ulaştığını belirtti. Bu rakam Türkiye'de dalgalı kur rejiminin hayata geçtiği 20002 yılından bu yana görülen en büyük dolar varlığı olarak rekor kırdı.
MERKEZ BANKASI'NDAN BANKALARA 'KKM'Yİ BOŞALTIN' TALİMATI
Seçim sonrası ekonomi yönetiminin merkezine Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek getirilirken, Şimşek'in isteği doğrultusunda TCMB Başkanlığına ise Hafize Gaye Erkan atandı. Bu atamaları takip edecek şekilde piyasalar tarafından kabul gören 3 isim Erkan'ın yardımcılığına getirilirken, 20 Ağustos itibariyle TCMB, eski yönetimin bıraktığı KKM enkazına son vermek için girişimlerini hızlandırdı.
Göreve başlar başlamaz parasal sıkılaşma sürecine girildiği mesajını veren ve faiz artırım serilerine başlayan Merkez Bankası, 20 Ağustos'ta Resmi Gazete'de yayımlanan 4 tebliğ ile döviz dönüşümlü KKM hesaplarına uygulanan TL payına göre indirimli kıymet tesis uygulamasına son verdi.
Atılan bu adım sonrası KKM'de 2023 yılında ilk kez erime gözlemlenirken, hesaplardan çıkış hızının beklenilen seviyeye ulaşmaması üzerine TCMB, 14 Eylül tarihli kararı ile bankaların zorunlu karşılık oranını 10 puan yukarı çekerek yüzde 25 seviyesine çıkardı.
Erkan ve yönetimi tarafından atılan son atım ise 25 Eylül tarihinde kamuoyuna duyurulan karar ile TL'den dönüşümlü KKM hesaplarına yönelik asgari faiz uygulamasına son verilmesi oldu. Kararın talimatının bankalara iletilmesinin hemen ardından kamu bankaları, TL dönüşümlü KKM hesaplarına uyguladığı yüzde 30'luk faizi yüzde 5.25'e çekerek müşterisine "KKM'den çık TL mevduata dön" mesajını verdi.
9 AY SONRA KUR KORUMALI MEVDUATTA BİR İLK YAŞANDI
Bu kararların ardından bankalara talimat gönderen Merkez Bankası, yatırımcıları ve varlık sahiplerini TL mevduata teşvik edici hareketler beklerken, kurumların TL mevduat hedeflerini yakalayamamaları halinde yüklü cezalar ile karşı karşıya kalacaklarını beyan etti.
Hamlelerin ne zaman sonuç vereceği merakla beklenirken, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından her perşembe yayımlanan bankacılık verileri ile hesaplardan çıkışların devam ettiği dikkatlerden kaçmadı. Yayımlanan haftalık bülten KKM'de 9 ay sonra bir ilkin yaşandığını gözler önüne serdi.
Ağustos ayının son haftalarına kadar hiç düşüş göstermeyen KKM havuzundaki toplam mevduat, tasfiye sürecini başlatan uygulamaların ardından 6 hafta üst üste düşüş gösterdi ve toplamda 104 milyar lira azalarak 3 trilyon 368 milyar 652 milyon liraya geriledi.
KKM'DEKİ ÇÖZÜLME HIZLANIRSA DOLAR KRİZİ YAŞANIR MI?
Havuzda biriken mevduatın, 6 haftalık düşüş serisine rağmen 120 milyar doları aşmış olması, hızlı ve tepeden inme bir tasfiye sürecini imkansız hale getirirken, KKM'deki birikimin hızla döviz tevdiat hesaplarına kaymasının yeni bir kur krizine neden olmasından korkulmakta.
Kulislerde paylaşılan bilgilere göre, ilk aşamada yaz aylarında alınacak karar ile KKM'ye yeni katılımcıların alınması durdurulacak. Halihazırda uygulamada parası bulunanlar ise, vadeleri tamamlanıncaya kadar mevduatlarından kaynaklı elde ettikleri kazanımları eksiksiz şekilde almaya devam edecek.
Sürecin kontrollü bir şekilde yürütülmesi halinde, yaz aylarında ülkeye girecek turizm gelirleri kaynaklı döviz nedeniyle yeni bir kur krizi yaşanmadan KKM'nin tasfiye sürecinin tamamlanması hedefleniyor.
