İnsanların yaşamlarında öz güven çok önemlidir. Her insan yetişme çağlarında aranan, istenilen, planlanmış ve beklenilen bir çocuk olarak dünyaya gelmeyi ister. Çocuklar dönemini arzulanan bir bebek olarak geçirmiş olan bireylerde kendine güven daha kolay oluşacaktır. Bu çocuk yetişkin yaşlara geldiğinde ise kendine güvenli olacağı için ev ve iş ortamında başarılı olacaktır. Başarılı olmanın ilk şartı kişinin medeni cesaretinin olmasıdır. Medeni cesareti olan kişi girişim yapar ve sorumluluk alır. Sorumluluk almaktan mutludur. Gereksiz korkuları yoktur. Sorumluluk alırken kontrollerini koyar. Sınırlarını çizer. Gereksiz ve kaldıramayacağı kadar yük almaz.
Özgüvenin ilk temeli, bebekle annenin koşulsuz ilişkisiyle başlar. Bebeğin ilk yıllarında annesini emerken farkına vardığı temel güven duygusudur. Bebekler annelerindeki şevkat, sevgi, kaygı, telaş, öfke, üzüntü gibi duyguları algılar. Çiftler, çocuk sahibi olmaya karar verdiklerinde sorunlarını çözmelidir. Çocuk sorunlarla kafası karışmış mutsuz bir aile ortamında dünyaya gelmemelidir. Bebeğin dış dünyaya olan izlenimleri annenin yansıttığı duygular yoluyla olur. Bebeklik döneminde temel güven konusunda ilk yıllarda anne ile olan ilişki ön plana çıkar. 2-6 yaş döneminde devreye baba ve tüm aile bireyleri girer. Günümüzde büyük şehirlerde aileler çekirdek aile şeklinde oldukları için çocuktaki temel güven duygusunu geliştirmek anne ve babaya düşer. Aileler biz çocuklarımıza sıkıntımızı, zorluklarımızı belli etmiyoruz derler. Çocuklar bebek olsalar bile ailede bir takım sorunlar olduğunu rahatlıkla algılar ve fark ederler. Mimikler ve ses tonu onları her zaman ele verecektir. Çocuk istenen bir çocuk olduğunu da bu işaretlerden anlar. Yakın çevre çocuğun aileden kendisiyle ilgili edindiği değer ya da değersizlik duygularını destekler. Örneğin aile ortamında değersizlik duygularıyla büyümüş bir çocuk okula başladığında başarısızlıkla karşılaşırsa değersizlik duyguları gelişmiş olur. Aile içinde kendisine değer verilmiş bir çocuk okulda karşılaştığı başarısızlığı daha sağlıklı karşılar. Bu başarısızlıkla nasıl savaşacağını bulmaya çalışır.
Özgüven Yetersizliğinde Ailenin Rolü
Özgüvenin yeteri kadar gelişememesinde çocuğa destek vermeyen aileler kadar aşırı korumacı ailelerin de olumsuz etkileri olur. Böyle durumlarda aile çocuğun yapması gerekenleri yapar. Çocuk adına karar verir. Çocuk adına düşünür. Aile bu tutumu çocuklarına yardımcı olabilmek için yaptıklarını düşünürler. Çocuk sorumluluk almalıdır. Eğer alamazsa kendi sorunlarını çözme becerisi kazanamaz. Bu tür çocuklarda ben yapamam, ben beceriksizim duygusu oluşur. Bu, çocuğun özgüveninin gelişmesini engeller. Hatta bu durum devam ederse çocuk artık annesine sormadan hiçbir işi yapamaz hale gelir.
Çocuklar büyürler. Kendi kararlarını vermek zorunda kalırlar. Çocuğun ilerleyebilmesi için, hayatta başarılı olabilmesi için riske girmesi, kendi kararlarını kendisinin vermesi gereklidir. Sorunlarını çözmesi gerekir. Çocuk kendi ayakları üzerinde durmayı öğrenmelidir. Yapmadan öğrenemez. Büyüdüğünde de hayattan korkan, karar veremeyen bir birey olur.
Özgüveni azaltan şeylerden biri de kıyaslanmaktır. Başkalarıyla, kardeşleriyle, komşu çocuklarıyla kıyaslanmamalıdır. Sizin çocuğunuzun da diğer yaşıtlarından güzel başarılı yaptığı pek çok iş vardır. Aile olarak siz çocuklarınızın özelliklerini tanır ve onlara değer verirseniz o da kendi varlığına değer verir. Çocuklarınıza diğer çocukları örnek göstermeyin. Kendi başarıyla yaptığı bir başka işi örnek gösterin. "Geçen sene şiir okurken ne kadar çok alkış almıştın" gibi başarılı olduğu anları ona hatırlatabilirsiniz. Yapabildiği hatta iyi yapabildiği konulardan örnekler verin.
Çocuklarınızı iyi ve doğru tanımaya çalışın. Hangi alanlarda desteğe ihtiyacı olduğunu gerçekçi biçimde görmeye çalışın. İyi oldukları konuları anlatın. Deneme yapması için ona uygun ortamlar yaratın. Sizin, onun yaptığı diğer olumlu ve güzel şeyleri görüyor, fark ediyor olmanız çok önemlidir. Onun kendi gücüne inanmasını sağlayın. Kendisine inanmalıdır. Zevk aldığı, iyi yaptığı alanları birlikte tespit edin.
Çocuğunuzu gözlemleyin, onunla uzun sohbetler yapın. Öğretmenleriyle konuşun, rehber öğretmeninin fikrini alın.
Onunla planlar yapın. Küçük adımlar atın. Rahatlıkla altından kalkacağı hedefler belirleyin. Ona daima destek verin. Sizin yanında olduğunuzu her zaman bilsin. Çözüm odaklı olun. Konuları ve sorunları geçiştirmeyin. Ona her konuda başarıyı elde etmesi için emek vermesi gerektiğini anlatın. Kendi hayatınızdan örnekler gösterin. Size yardımcı olan kişiler ve destekleri ona da sunup sunmadığınızı gözden geçirin. Ona ufaktan başlayarak sorumluluk verin. Onu izleyin, yardım edin. Destek verin. Takdir edin ve sorumluluk duygusunun gelişmesini sağlayın.
Evde ve okulun dışında da farklı sosyal aktivitelere, ortamlara girmesini destekleyin. Birkaç arkadaşıyla kampa gitmesini destekleyin. Böyle ortamlarda sorumluluk almayı daha kolay öğrenecektir. Yanında olduğunuzu hep hissettirin. En zor durumlarda bile sorunlarını size açabilsin.
