Nevruz Bayramı veya kısaca dünya genelinde çeşitli kültürler tarafından kutlanan geleneksel yeni yıl veya doğanın uyanışı ve bahar bayramı olarak biliniyor ve kutlanıyor. Nevruz gününden 4 hafta öncesinden itibaren "çarşamba" adı verilen özel günler olur ve bunlar her salı gününde yer alıyor.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 2010 yılında alınan karar ile birlikte 21 Mart günü, Uluslararası Nevruz Günü ilan edildi.
Yazılı kaynaklara göre ilk defa 2. yüzyılda Pers kültüründe adı geçen Nevruz, İran ve Bahai takvimlerinde yılın başlangıcını temsil ediyor. Günümüzde İran'da, İslami kökenleri olmasa da önemli bir festival olarak kutlanıyor. Dünya toplumlarının bazıları bu bayramı 21 Mart'ta kutlarken, birçoğu ilkbaharın başlangıcını simgelediği bu bayramı 22-23 Mart tarihinde kutluyor. Aynı zamanda, Zerdüştlük ve Bahailik inancında da kutsal bir gün olarak kabul ediliyor ve tatil olarak kutlanıyor. Kürt kültüründe, Nevruz bayramının Demirci Kawa Efsanesi'ne dayandığına inanılıyor. Anadolu ve Orta Asya'daki Türk topluluklarında da Ergenekon'dan çıkışı ve baharın gelişini temsil ediyor.
Abu Dabi'de 28 Eylül-2 Ekim 2009 tarihleri arasında hükûmetler arası bir toplantı düzenleyen Birleşmiş Milletler Manevi Kültür Mirası Koruma Kurulu, Nevruz'u Dünya Manevi Kültür Mirası Listesi'ne dahil etti. 2010 yılından itibaren Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 21 Mart'ı "Dünya Nevruz Bayramı" olarak resmen kabul etti.
Kelimenin kökeni eski Farsçadır. "Yeni gün/gün ışığı" anlamına gelir ve günümüz Farsçasında hâlâ aynı anlamı taşıyor.
Eskiden Türkler arasında "yengi kün" şeklinde Nevruzun karşılığı olarak "yeni gün" terimi kullanılıyordu. "Yengi" ve "kün" kelimelerinin ayrı ayrı Uygur ve Kuman topluluklarında "eski zamanlarda" kullanıldığı belirlendi. "Yeni gün" anlamında kullanılan Nevruz, On İki Hayvanlı Türk takvimine göre yılın başlangıç tarihini temsil ediyor.
Nevruz geleneği, tarihin en son Buzul Çağı'nın bitmesinden hemen önceki döneme, yani yaklaşık 15.000 yıl öncesine kadar uzanıyor.
Türklerin Ergenekon Destanı'nda demirden dağları eriterek çıkışlarını, baharın gelişini ve doğanın uyanışını sembolize eden Nevruz, Doğu Türkistan'dan Balkanlara kadar tüm Türk kavimleri ve toplulukları tarafından, MÖ 8. yüzyıldan günümüze kadar her yıl 21 Mart'ta kutlanıyor.
Türkiye'de geleneksel bir kutlama olan Nevruz, Türk Cumhuriyetleri'nde resmî bir bayram olarak kabul edilirken, 1995 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyeti tarafından resmî bir bayram olarak kutlanmaya başlandı. Ayrıca, 21 Mart gününü içeren hafta, "Türk Dünyası ve Toplulukları Haftası" olarak da kutlanıyor.
Türk Takvimi'nde bir gün 12 bölüme ayrılır ve her bir bölüme Çağ adı verilirdi. Bir çağ iki saat sürer, dolayısıyla bir gün toplamda 24 saatlik bir zaman dilimini ifade ediyor. Her bir çağ ise sekiz Keh'ten oluşuyor. Yılbaşı olarak kabul edilen 21 Mart, gece ve gündüzün eşit olduğu zaman dilimi olarak yaşanıyor ve bu gün Nevruz günü olarak kutlanıyor. Bu anı ve yeni yılın başlangıcını ifade etmek için "Yılgayak" terimi kullanılıyor.
On İki Hayvanlı Takvim ve Melikşah'ın Celali Takvimi'nde yılbaşı olarak belirlenen 21 Mart, Divanü Lügati't-Türk'te de ilkbaharın gelişinin bir ifadesi olarak geçiyor. Türk edebiyatı ve müziğinde de Nevruz'un çeşitli varyasyonlarına rastlanıyor; Nevruz-ı Asl, Nevruz-ı Arap, Nevruz-ı Bayati, Nevruz-ı Hicaz, Nevruz-ı Acem ve Nevruz-ı Seba gibi. Tarihte pek çok devlet tarafından bayram ve gelenek olarak kutlandı, bunlar arasında Anadolu beylikleri, Eski Mısır, İran, Safavi, Sasani, Moğollar, Selçuklu ve Osmanlı gibi önemli devletler yer alıyor.
Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde milli bir bayram olarak kutlanan Nevruz, Nevruziye adı verilen şiirler ve şenliklerle ziyafetler düzenlenerek kutlanıyordu. Özel olarak hazırlanan Nevruziye macunu, Osmanlı döneminden kalan bir kültür öğesi olarak günümüzde hala Manisa'da 21 Mart'ta Mesir macunu şenlikleriyle yaşatılıyor. Ve Alevi ve Bektaşi inancına sahip topluluklar arasında, bazı yörelerde eski takvime atıfla "Mart Dokuzu" olarak adlandırılan Nevruz gününde özel ayinler düzenlenirken, Zerdüştler ve Yezidiler gibi topluluklar da 21 Mart'ı bir bayram olarak kabul edildi. Bu kutlamalarda yemekler dağıtılıyor, oyunlar oynanıyor ve baharın gelişi coşkuyla kutlanıyor.
