"Tarih, milletlerin tarlasıdır. Her toplum, geçmişte ne ekmişse, gelecekte onu biçer" demiş Voltaire…

Ağır bir giriş mi oldu dersiniz, yoksa böyle bir yazıya, tam da böyle bir isimle giriş yapmanın uygun olduğunu mu söylersiniz, bilmiyorum.

Ancak, tarih ne kendisinden, ne de uluslararası coğrafyadan bağımsız değil. Hele şu anki dünyada asla değil. Her ne kadar uluslar, kendi kültürlerini var etmek için canla başla çalışsa da demokrasi mücadelesi, bir noktada insanlığın ortak mücadelesi olmaktan kaçamıyor.

***

Bu yüzdendir ki, Türk devrimi, kendisinden yüz yıllar önce yaşamış, Voltaire'den etkilenmeye devam ediyor. Çünkü tarih, daima geçmişten gelen ağların devamı ile örülüyor.

Aynı bugün yaşananlar gibi. Örnek, Ayasofya meselesi…

***

Fatih, İstanbul'u 1453 yılında fethetmeseydi, Atatürk'ün 1923 yılında İstanbul'u kurtaramayacaktı. Atatürk, İstanbul'u 1923 yılında kurtarmasaydı, Fatih'in 1453'teki fethinin de bir önemi kalmayacaktı.

Ne kadar saçma bir tamlama demeyin, bu kadar basit işte. O yüzden, Fatih ve Atatürk arasında bir karşıtlık yaratmanın manası yoktur. Çünkü ikisi de tarihin kadim ağlarını örmüş, iki büyük komutandır. İkisi de şanlı Türk tarihinin, kıymetli kilometre taşlarıdır. Birinden birin alırsan, diğeri yarım kalır.

***

İttiat ve Terakki Partisi ve Cumhuriyet de böyle. Eğer, 1876'da birinci meşrutiyet, 1908'de de ikinci meşrutiyet ilan edilmeseydi, Cumhuriyet kurulabilir miydi? Belki kurulurdu elbet ama zor kurulurdu, daha tecrübesiz, daha güçsüz kurulurdu.

Meşrutiyet, genç Türkiye'ye ilk yılları için önemli bir demokrasi kazanım sağladı. Aydınlarımız, demokrasinin zorunluğunu da demokrasinin var edilmesi için neler yapılması gerektiğini de biliyorlardı. Çünkü yakın geçmişte bu uğurda önemli bedeller ödemişlerdi.

***

Bu yüzdendir ki, tarihi şahsiyetler, yaşadıkları tarihin zaman dilimleri içinde değerlendirilmelidir.

Yani, kalkıp 2020 yılında Mustafa Kemal'i, döneminde olmadığı imkânlar nedeniyle eleştirmek de Vahdettin'i ya da Abdülhamit'i içinde bulundukları durumu bahane ederek eleştirmek de hatalıdır.

Öyle ki, İttiat ve Terakki Partisi üyelerini de bu şekilde değerlendirmeliyiz.

Her ne kadar romantizmleri, hayalperestlikleri olsa da her ne kadar meseleleri tozpembe değerlendirme hatasına düşmüşlerse de İttiatçılar, zamanında meşrutiyet fitilini ateşlemeseydi, genç Cumhuriyet çok daha zorlanırdı.

***

Peki, Atatürk? Atatürk'ün İTP'den gerçekten ayrılma sebebi neydi? Sadece Enver Paşa ile mi ters düşmüştü? Ya da sadece ordunun siyasete dâhil olmasını mı istemiyordu.

Elbette bunlar da var ama daha da önemlisi Atatürk bir kültür adamıydı. Bazı yeniliklerin silah yolu ile geleceğine inansa da bazı yeniliklerin, kültür devrimi yolu ile gerçekleşeceğini çok iyi biliyordu.

***

İşte İTP ile aralarındaki temel anlaşmazlığın nedeni buydu. Çünkü İTP, her başı sıkıştığında fedailerine, revolverlerine sığınıyordu. Ancak Mustafa Kemal öyle değildi, amacına ulaşmak için doğru zamanın gelmesini bekliyordu.

Zaten Enver Paşa da doğru zamanı bekleyemediği için ölümcül hatalar yapmadı mı?

***

Ancak tüm bunlar rağmen, eğer Enver Paşa, Talat Paşa, Cemal Paşa, Selanikli Nazım, Resneli Niyazi ya da Ahmet Rıza olmasaydı…

Enver Paşa, Çanakkale cephesinde Harbiye-i Umumiye Reisi (Genelkurmay Başkanı) olarak üstün başarılara imza atmasaydı…

Talat Paşa, Bab-ı Ali Baskını'nda cesurca davranmasaydı ya da Cemal Paşa, 2. Meşrutiyeti ilan etme konusundaki becerikliliğini göstermeseydi belki de Cumhuriyet çok daha kanlı bir biçimde kurulacaktı.

***

Tam da yukarıda saydığımız nedenlerden dolayı, tarihi bölüm bölüm değerlendiremezsiniz. Ağzının sularını akıta akıta ya Fatih'e ya da Mustafa Kemal'e saldıranlar, yukarıda yazdıklarımızı dönüp bir kez daha okurlarsa, neden tarihin parça parça değerlendirilemeyeceğini daha iyi anlarlar.