Kandaki kırmızı kan hücrelerinin (eritrosit) içinde bulunan ve dokulara oksijen taşıyan hemoglobin konsantrasyonun erkeklerde 13.5 g/dl'nin, kadınlarda 11.5 g/dl'nin altına düşmesine anemi denmektedir. Erişkinde kanda bulunan kırmızı (eritrosit) ve beyaz (lökosit) kan hücrelerinin yapım yeri kemik iliğidir. Kemik iliğinde kan hücrelerinin normal şekilde yapılabilmesi için iliğin anatomik olarak normal yapıda olmasının yanı sıra hemoglobin yapılması için gerekli demir, B12 vitamini, folik asit, B6 vitamini ve aminoasitlerin normal miktarlarda bulunması gerekir. Demir, B12 ve folik aside bu nedenle hematinik (kan yapıcı) faktörler adı verilir. Hemoglobin, normal vücut sağlığı için son derece önemli ve yaşamsal bir bileşiktir. Hemoglobinin en önemli görevi akciğerlerden vücudun bütün dokularına oksijen taşımaktır. Kansızlıkta, dokulara sunulan oksijen miktarı azalır ve dokular normal fonksiyonlarını yapamaz hale gelir. Özellikle oksijene gereksinimi fazla olan kalp kası, iskelet kası, sinir sistemi gibi dokular daha fazla etkilenir ve kansızlığa bağlı şikayet ve bulgular ortaya çıkar. Kansızlığın en önemli nedeni demir, B12 ve folik asit eksikliğidir.

Kansızlığın sonuçlarının yanı sıra nedenlerinin çok ayrıntılı şekilde irdelenmesi gerekir. Zira kansızlık, birçok önemli hastalığın belirti ve bulgularından biridir, bazen sadece tek bulgudur. Maalesef kansızlık kişiler ve hekimler tarafından yeterince önem verilmeyen bir bulgu olmaya devam etmektedir. Kansızlık başta kanser, romatizmal hastalıklar, kronik infeksiyonlar, şeker hastalığı, böbrek yetersizliği gibi pek çok hastalığa eşlik eden çok önemli belirtidir. Kansızlık toplumda yaygın bir durumdur. Kansızlığın tanısının konulması, neye bağlı olduğunun saptanması ve tedavisi son derece önemlidir. Kansızlık hastalandırır, erken yaşlandırır, öldürebilir.

Kansızlıkta belirti ve bulgular

Halsizlik, yorgunluk, çabuk yorulma

Çarpıntı.

Baş dönmesi, fenalık hissi

Baş ağrısı

Kulaklarda çınlama ve uğultu

Kol ve bacaklarda uyuşma ve iğnelenme (B12 eksikliği)

İştahsızlık, bulantı, yutma güçlüğü (demir eksikliği)

Dilde yanma ve tat alamama (B12 eksikliği)

Göğüs ağrısı

Ateş

Deri, göz akları ve el ayası çizgilerinde solukluk

Eforla gelen nefes darlığı

Sinirlilik, konsantrasyon yeteneğinde azalma

Kansızlığın en önemli belirtisi deri, göz akları, tırnak yatakları ve avuç içi çizgilerindeki solukluktur. Demir eksikliği tüm dünya nüfusunun yüzde 25 kadarını etkilemektedir ve en sık görülen beslenme bozukluğudur.

Kronik kan kaybı

Erişkinlerdeki en sık demir eksikliği nedenidir. Kayıp, bağırsaklar ve kadınlarda genital yol ile olmaktadır. Kronik kan kayıplarının bir kısmı sinsi seyreder ve herhangi bir belirti ve bulguya yol açmaz. Mide ülseri, mide fıtığı, yemek borusu ve midedeki varisler, kolon polipleri, ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi iltihabi bağırsak hastalıkları, parazitler, kronik aspirin ve kan sulandırıcı ilaç kullanılması gibi nedenler 'demir eksikliği kansızlığı'na yol açabilir. Kadınlarda adet kanamalarına bağlı olarak demir eksikliği kansızlığı sık olarak ortaya çıkarken, erişkin bir yaştaki erkekte ortaya çıkan demir eksikliği anemisi mutlaka son derece ciddi bir bulgu olarak ele alınmalıdır. Erkekte demir eksikliği anemisi kanserlerin özellikle mide-bağırsak kanserlerinin ilk belirtisi olabilir. Erken tanı ve tedavi ise hayat kurtarıcı olacaktır. Böyle bir durumda mide-bağırsak sisteminin endoskopik olarak incelenmesi tanı açısından çok önemlidir. Kadınlarda yine adet kanamaları ile açıklanamayan demir eksikliği kansızlığı, jinekolojik tümörler açısından alarme edici olmalıdır.

Demir bakımından fakir besinlerle beslenmek gelişmemiş ülkelerde ve büyüme çağındaki çocuklarda sıktır. Mide ameliyatları ile midenin bir kısmının veya tamamının çıkarılması, ince bağırsak hastalıkları  dahil demir eksikliğine yol açabilir. Midenin asit muhtevası demir emilimini kolaylaştırıcı bir faktördür. Midenin asit salgılamasının bozulduğu atrofik gastrit gibi hastalıklarda da demir eksikliği gelişebilir.

Artan demir ihtiyacı

Gelişmekte olan çocuklarda, adet görmeye başlayan kız çocuklarında, gebelerde, sık doğum ve düşük yapan kadınlarda, aşırı egzersiz yapanlarda demir ihtiyacı fazladır. Diyette yeterli demir yoksa kolaylıkla demir eksikliği anemisi ortaya çıkar.

Kansızlığa bağlı genel şikayetler, belirti ve bulguların yanı sıra demir eksikliğine özgü sayılan belirti ve bulgular mevcuttur. Dudak açılarında çatlak, yutma güçlüğü, tırnaklarda enine çizgilenme, kolay kırılma, tırnaklarda düzleşme ve çukurlaşma, saçlarda kuruma ve kolay kırılma demir eksikliğini düşündüren bulgulardır.