Peki en yaygın fobi çeşitleri nelerdir?
Fobi nedir?
Fobi, spesifik bir durum ya da bir nesne ile karşılaşınca ortaya çıkan, genellikle hastanın da anlamsız, yersiz bulduğu aşırı korkudur. Kişilerde fobik durum ya da nesne karşısında bazı bunaltı belirtileri görülür. Bunaltı belirtilerinin bedensel, bilişsel, duygusal ve davranışsal boyutları vardır.
Fobik durumdan ya da nesneden uzaklaşıldığında belirtiler yatışır. Kişi bu nedenle korktuğu nesne ya da durumdan kaçınır. Fobi, Türk Dil Kurumu’nun sözlüğünde ‘‘belirli nesneler veya durumlar karşısında duyulan olağan dışı güçlü korku, yılgı’’ olarak tanımlanmıştır.
Fobi belirtileri
Kişinin korku yaşadığı bir olayla, varlıkla veya durumla karşılaşması halinde genel olarak anksiyete belirtileri görülür. Panik atak halinde görülen belirtilerin büyük bir çoğunluğu fobi durumunda da görülebilir. İleri seviyedeki fobik durumlarda kalbin durması, hatta ölüm dahi görülebilir.
- Taşikardi, yüzde kızarma, kaşınma ve yanma hissi,
- Titreme,
- Soğuk soğuk terleme,
- Bulanık görme,
- Nefes darlığı,
- Ağız kuruluğu,
- Yutkunma güçlüğü,
- Mide bulantısı,
- Bilinç kaybı,
- Ani tansiyon düşüşü,
- Bayılma,
- Bunalım,
- Sinir krizi,
Fobi çeşitleri
Fobi, birçok farklı türde olabilir ve kişinin günlük yaşamını ciddi şekilde etkileyebilir. Örneğin, yükseklik korkusu olan biri, bir binanın üst katlarında çalışmak veya seyahat etmek gibi günlük aktivitelerde zorluk yaşayabilir. Fobiler, bazı kişiler için sadece rahatsızlık verici olabilirken diğerleri için günlük hayatı ciddi şekilde etkileyebilir.
Kişinin belirli bir fobisinin olup olmadığını anlamak amacıyla fobi testi kullanılabilir ancak kesin bir teşhis için bir uzmana danışmak gerekir. Bu testler, çevrimiçi olarak bulunabilir ve genellikle kişinin belirli durumlar, nesneler veya faaliyetlerle ilgili korkularını veya endişelerini belirleyen bir dizi soru içerir.
Yaygın fobi türleri
1- Agorafobi: Kalabalık yerlerde, açık alanlarda, toplu taşıma araçlarında veya evden uzak yerlerde bulunma korkusu.
2- Sosyal fobi: Toplum içinde, başkalarının önünde küçük düşme, eleştirilme ve yargılanma korkusu.
3- Yükseklik fobisi: Yüksek yerlerde bulunma korkusu.
4- Klostrofobi: Her tarafı kapalı ve basık mekanlarda bulunmaktan duyulan korku.
5- Araknofobi: Örümcek korkusu.
6- Hemafobi: Kan görme veya verme korkusu.
İlginç fobi örnekleri
- Anatidaefobi: Kişi bir ördek tarafından izlendiğini düşünerek korkabilir. Bu fobi çoğunlukla çocukluk döneminde bir ördeğin saldırısına uğramış veya bir ördek tarafından kovalanmış kişilerde bulunur.
- Geletofobi: Kişinin kendisine gülünmesinden veya dalga geçilmesinden korkması durumudur. Bu fobiye sahip olan kişiler genelde bulunduğu ortamda atılan her kahkahanın kendileri hakkında olduğunu düşünür. Çoğu insan kendisine gülünmesini veya kendisiyle dalga geçilmesini sevmez fakat bu fobiye sahip olan insanların bu durumu içselleştirdiği ve bu duruma karşı fazla korku duyduğu görülür.
- Ksantofobi: Bazı renkler insanı istemsiz bir şekilde tedirgin edebilir ve bu da sarı renge duyulan tedirginlik halidir. Bu fobi insanda psikolojik hatta hormonal olarak rahatsızlık yaratabilir.
- Pogonofobi: Sakallardan veya sakallı kişilerden korkma durumudur. Bu fobi kişilerin çocukluk döneminde yaşadığı sakallı kişilerle alakalı kötü bir olaya işaret ediyor olabilir.
- Globofobi: Balonlardan, özellikle de balonların patlamasından korkulmasıdır. Bu kişiler balon olan bir ortama girdiğinde büyük tedirginlik yaşarlar.
- Gametofobi: Kişilerin evlenmekten korkmasıdır. Bu fobiye sahip olan kişiler genellikle bir ortamda odak olmayı sevmeyen ve sosyal hayatlarında sıkıntılar yaşayan kişilerdir.
- Jinefobi: Çocukluk döneminde anne, abla, öğretmen veya kişide büyük etkisi bulunan herhangi bir kadınla alakalı kötü anıları bulunan, bu kişilerden kötü muamele gören kişilerde sıklıkla görülen kadınlardan korkma durumudur.
- Nomofobi: Günümüzde çok yaygın şekilde görülen telefonsuzluktan korkmak olarak adlandırılan fobidir. Bu fobiye sahip olan kişiler telefonu yanında olmadan dışarıya çıktığında kendini tedirgin hissedebilir ve bu durumdan büyük korku duyar.
- Triskaidekafobi: Özellikle Batı ülkelerinde sıklıkla görülen bu fobi 13 sayısından korkmak anlamına gelir. Batı kültüründe 13 sayısının uğursuz olduğu düşünülür fakat bu düşünce bizim kültürümüzde yaygın değildir.
- Teknofobi: Gelişmiş olan teknolojiden korkmaktır. Son günlerde teknolojide görülen büyük yenilikler ve yapay zekanın oldukça gelişmesi bu fobiyi taşıyan kişilerin tedirginlik ve gerginlik düzeyinin artmasına neden olur. Yapay zekanın ilerlemesi ve kötü bir hal alması bu kişilerin en büyük korkuları arasındandır.
- Androfobi: Çocukların veya gençlerin baba, abi veya öğretmen gibi hayatındaki önemli erkek figürlerden gördüğü kötü muamele veya bu kişilerle yaşadığı kötü anılar sonucu oluşabilen erkeklerden korkma olarak tanımlanan fobidir.
- Kronofobi: Zaman kavramına veya zamanın ilerleyişine karşı duyulan korkudur.
- Koumpounophobia: Giyinme konusunda kişilerin büyük sıkıntılar yaşamasına neden olan bu fobi kıyafetlerin düğmelerinden korkmak anlamına gelir.
- Arakibutirofobi: En ilginç fobilerdendir. Kişinin fıstık ezmesi yerken fıstık ezmesinin damağına yapışmasından korkmasıdır.
- Manyofobi: Kişinin yakın çevresinde psikolojik sorunlar yaşamış veya yaşamaya devam eden kişilerin bulunması sonucu oluşabilen kişinin delirmekten korkması durumudur.
- Paraskavedekatriafobi: Ayın 13''ü ve cuma gününe denk gelen günlerden korkmak anlamındadır.
- Fobofobi: Bu kişiler yeni korkular edinmekten korkarlar ve bu nedenle kendilerini korkutacak yeni bilgiler edinmekten uzak dururlar.
Bunlar dışında da tripofobi (delik korkusu veya delikli cisimlerden rahatsız olunması), politikofobi (politikacılardan korkma), takofobi (yüksek hızdan korkma), tripanofobi (iğne veya aşıdan korkma), gefirofobi (köprülerden korkma), helyofobi (Güneş’ten, güneş ışığından veya parlak ışıklardan korkma), filemafobi (birini öpmekten veya öpülmekten duyulan korku), eisoptrofobi (kendinin veya bir başkasının yansımasını aynada görme korkusu), ablütofobi (genellikle küçük yaştaki çocuklarda görülen yıkanma korkusu), pediofobi (oyuncak bebeklerden korkma), haptofobi (dokunulma hissinden korkma), ksilofobi (ormanlardaki ağaçlardan hatta tahta olan birçok cisimden korkma), cherofobi (mutlu olmaktan hatta olumlu davranışlar sergilemekten veya olumlu duygular hissetmekten korkma) gibi çok çeşitli fobi örnekleri vardır.
Fobi tedavisi: Fobi nasıl yenilir?
Bilişsel davranışçı terapi
BDT, fobileri tedavi etmek için en yaygın kullanılan terapi türlerinden biridir. Terapi, kişinin korkularına ilişkin yanlış düşünceleri ve inançları ele alarak onları daha gerçekçi ve sağlıklı düşüncelerle değiştirir. Bilişsel terapilerde bireye, çarpıtılmış inançlarını veya düşünceleri tanımlaması ve bunlarla mücadele etmesi için yardım edilmektedir.
Maruz bırakma terapisi
Maruz bırakma; fobiler, panik bozukluk, sosyal anksiyete bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu ve yaygın anksiyete bozukluğu olmak üzere pek çok sorunda kullanılan yararlı bir yaklaşımdır.
Bu terapi, kişinin fobisiyle yüzleşmesini ve yavaş yavaş korkusunun üstesinden gelmesini sağlar. Terapi, kişiyi korktuğu nesne veya durumla yavaş yavaş karşı karşıya getirerek gerçekleştirilir. Maruz bırakma yöntemi günümüzde teknolojinin gelişmesiyle birlikte sanal gerçeklik uygulamalarıyla da yapılabilmektedir.
İlaç desteği
Fobilerin tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar, kaygı ve korku duygularını azaltmak için faydalı olabilir. Ancak ilaçlar yalnızca semptomları yönetmeye yardımcı olur ve fobi üzerinde etkili e kesin bir çözüm sağlamaz. Doktor görüşü olmadan kesinlikle ilaca başlanmamalıdır.
Rahatlama teknikleri
Yoga, meditasyon, derin nefes alma ve kas gevşetme gibi rahatlama teknikleri, fobilerin tedavi sürecinde etkili olabilir ancak tek başına fobiyi yenmek için yeterli değildir.
Fobiler, her bireyde farklı bir şekilde ortaya çıkabilir. Bu sebeple tedavi yöntemleri de kişiye özel olarak uygulanmalıdır. Bir uzmanla konuşarak en uygun tedavi yöntemleri belirlenebilir. Türkiye’nin en yetkin online psikolog ağı Hiwell online terapi ile fobiyi yenmek konusunda etkili olabilir.
