Fiili hizmet süresi zammı bir diğer ifadeyle yıpranma payı olarak adlandırdığımız durum yıpratıcı ve riskli işlerde çalışanların hizmet sürelerine eklenen prim gün sayısıdır. Bu eklenecek süreler işin riski ve niteliğine göre 60, 90 ve 180 gündür. Böylelikle riskli ve yıpratıcı işlerde çalışanların hizmet sürelerine bu günler ilave edilecek ve emekli olmaları için aranan prim gün sayısını tamamlamalarında kolaylık sağlanacaktır. Fiili hizmet zammı süreleri, belirli oranlarla çalışanların emeklilik yaş hadlerinden de düşmektedir. Fiili hizmet süresi zammından bazı özel sektörde çalışan sigortalılar yararlandığı gibi kamuda belirli işlerde çalışanlarda yararlanmaktadır.
Cam fabrikası ve atölyelerinde; cam yapımında kullanılan ilkel maddeleri toz haline getirme, eleme, karıştırma ve kurutma işlerinde (bu işleri yapmak üzere tam kapalı odalar içinde otomatik makineli tesisat veya çalışma ortamındaki tozları sağlık için tehlike oluşturmayacak düzeye indiren havalandırma tesisatı bulunmadığı takdirde) çalışanlar, eritme, ateşçilik, üfleme, asitle hak ve cilalama işlerinde çalışanlar, basınçlı havayla kum püskürten cihazlarla yapılan işlerde (çalışma ortamındaki tozları sağlık için tehlike oluşturmayacak düzeye indiren havalandırma tesisatı bulunmadığı takdirde) çalışanlar, pota ve taş odalarında görülen işlerde çalışanlar, yayma fırınlarında düzeltme işlerinde vb. işlerde çalışanlara 60 gün fiili hizmet süresi eklenir.
Kurşun ve arsenik işlerinde; antimuan, kalay, bronz ve benzeri maddelerle yapılan kurşun alaşımı işlerinde çalışanlar, kurşun üretilen galenit, serüzit, anglezit gibi cevherlerin çıkarılmasına ilişkin maden ocağı işlerinde çalışanlara 60 gün fiili hizmet süresi eklenir. Kurşun izabe fırınlarının teksif odalarında biriken kuru tozları kaldırma işlerinde çalışanlar, kurşunlu madenlerden yahut içinde kurşun bulunan kül, maden köpüğü, kurşun fırın kurumu, üstübeç artığı ve benzeri maddelerden kurşun üretimi için yapılan izabe işlerinde çalışanlara ise 90 gün fiili hizmet zammı süresi eklenir.
Çimento fabrikalarında; klinkeri öğütme, eleme, torba ve fıçılara koyma işlerinde (otomatik olarak tozun etrafa yayılmasını önleyici bir düzenleme yapılmadığı takdirde) çalışanlar, ilkel maddeleri kırma, ufalama, ezme, eleme ve karıştırma işlerinde çalışanlar, otomatik fırınlarda pişirme işlerinde çalışanlara 60 gün fiili hizmet süresi eklenir.
Cıva üretimi işlerinde çalışanlara ise; 90 gün fiili hizmet süresi zammı eklenir. Kok fabrikalarıyla termik santrallerde, alüminyum fabrikalarında, döküm fabrikalarında, su altında veya su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işlerde çalışanlar, itfaiye ve yangın söndürme işlerinde çalışanlara ise 60 gün fiili hizmet zammı uygulanır.
YER ALTINDA ÇALIŞANLAR
Maden ocakları (elementer cıva bulunduğu saptanan cıva maden ocakları hariç), kanalizasyon ve tünel yapımı gibi yer altında yapılan işlerde çalışanlara 180 gün, doğal ve yapay radyoaktif, radyoiyonizan maddeler veya bütün diğer korpüsküler emanasyon kaynakları ile yapılan işlerde çalışanlara 90 gün, Türk Silahlı Kuvvetlerinde subay, yedek subay, astsubay, uzman jandarma ve uzman erbaşlara 90 gün, asaleti onaylanmış olmak şartıyla adaylıkta geçirilen süreler dahil polis, komiser yardımcısı, komiser, baş komiser, emniyet amiri, emniyet müdürleri ile bu ve daha yukarı maaş ve derecelerdeki emniyet mensupları, Milli İstihbarat Teşkilâtı mensupları için 90 gün, basın Kartı Yönetmeliğine göre basın kartı sahibi olmak suretiyle fiilen çalışanlar için 90 gün, basın Kartı Yönetmeliğine göre Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunda haber hizmetinde fiilen çalışanlar için 90 gün ve Yasama organı üyeleri ile dışarıdan atanan bakanlara da 90 gün fiili hizmet zammı uygulanır.
Fiili hizmet süresi zammı, yararlanmaya hak kazanan sigortalılar için 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden sonra Kanunda belirtilen işyeri ve/veya işlerde geçen çalışma sürelerinin her 360 günü için;
60 gün eklenecekse (FHSZ kapsamında çalışılan gün sayısı x 60/360),
90 gün eklenecekse (FHSZ kapsamında çalışılan gün sayısı x 0,25),
180 gün eklenecekse (FHSZ kapsamında çalışılan gün sayısı x 0,50),
Formülü uygulanarak hesaplanmaktadır.
5510 sayılı Kanunda öngörülen fiili hizmet süresi zammının yarısı üç yılı geçmemek üzere diğer bazı şartları taşımaları halinde Kanunda yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen emeklilik yaş hadlerinden indirilmektedir. Ancak, yaş haddi indirimindeki süre sınırı yer altı işlerinde çalışanlar için uygulanmaz.
Sigortalıların farklı fiili hizmet süresi zammına tabi işyerinde çalışması halinde, yaş haddinden indirim yapılması için gerekli olan 3600 günün tespitinde tüm işyerlerinde geçen hizmetler dikkate alınır. Ancak, yapılacak yaş indirimine esas fiili hizmet süresi zammı hesaplanırken, yeraltı işyerlerindeki süreler ile diğerleri ayrı olarak değerlendirilmektedir.
