Halk arasında zatürre olarak bilinen pnömoni, ölümcül hastalıktır. Bu hastalıktan korunmanın en etkili yolu aşı yaptırmaktır. Toplumda salgın bir hastalık olarak bilinen zatürre, akciğer dokusunun iltihaplanması sonucu ortaya çıkar. Her yıl 4 milyon insanın ölümüne neden olan zatürreyi hafife almamak gerekiyor. Bu hastalık, günümüzde antibiyotik ve aşılar sayesinde tedavi edilir. Hastalığa neden olan mikroorganizmalar, ağız, boğaz ve burun olmak üzere kişinin kendi normal mikrobik florasında yer alır. Normalde hastalık yapmayan mikroplar vücut direncinin azalmasıyla akciğer dokusuna ulaşır ve zatürreye neden olur. Bu hastalıktan korunmak için dengeli beslenmek, hijyen kurallarına uymak ve egzersiz yapmak önem taşır.

Belirti ve bulgular nelerdir?

Yüksek ateş, titreme, öksürük, nefes darlığı, göğüs yan ağrısı, paslı veya kanlı balgam zatürrenin en sık ortaya çıkan belirtileridir. Yaşlılarda fazla şikayete yol açmadan sadece genel durum bozukluğu, bilinç değişiklikleri ortaya çıkabilir. Pnömokok bakterisi zatürre dışında; menenjit, sepsis (kan zehirlenmesi), kemik iltihaplanması, orta kulak iltihabı, kalp iltihabı ve sinüzit gibi hastalıklara da yol açabilir.

Aşı ne zaman ve kimlere yapılmalı?

Zatürre aşısı yılın her ayında yapılabilir. Özellikle yaz ayları tercih edilmelidir. Aşı hastalığa karşı son derece koruyucudur. Özellikle risk faktörü olan kişilere mutlaka yapılmalıdır. 18 yaş ve sonrası bağışıklığı baskılanmış hastalara (kanser, kronik böbrek yetersizliği, nefrotik sendrom, kronik karaciğer hastalığı) kalp hastalığı olan kişilere, dalağı çıkarılanlara, beyin omurilik sıvısı kaçağı olanlara, bilinç kaybı ile seyreden nörolojik hastalığı olanlara, çok sigara içenlere, astımı olanlara ve diyabetik hastalara pnömoni aşısının yapılması özellikle önerilir. Risk faktörü olan kişilerde 18-65 yaşları arasında 1-2 doz, 65 yaş sonrası ise herkese bir kez yapılmalıdır. Aşı yılın herhangi bir döneminde yapılabilir ve en az 5 yıl koruyucudur.

Aşı kaç kez uygulanmalı?

İki çeşit zatürre aşısı vardır. Birincisi uzun ömürlü olan ve geç bağışıklık oluşturan Prevenar 13, diğer ise kısa etkili ve hızlı bağışıklık oluşturan Pnömovax 23 aşıdır. Prevenar 13 aşısı bir kez, Pnömovax 23 aşısı ise 5 yıl ara ile en fazla üç kez yapılır. 65 yaşın üzerinde olanlarda önce Prevenar 13, bir yıl sonra Pnömovax 23 aşısı yeterlidir. Bağışıklık sistemini baskılayan lösemi, lenfoma, kanser, organ nakli yapılmış olan hastalarda ise önce Prevenar 13, 8 hafta sonra Pnömovax 23 aşısı yapılmalıdır. 5 yıl sonra Pnömovax 23 aşısı tekrarlanır, 3. aşı 65 yaş sonrasında uygulanır. Kalp, böbrek, akciğer ve nörolojik hastalıkları olanlarda, sigara içenlerde, alkol kullananlarda ve diyabet gibi kronik hastalıkları olanlarda ise aynı protokol uygulanabilir veya Pnömovax 23 aşısı 5 yılda bir tekrarlanabilir.

Aşı koronadan korur mu?

Koronavirüs enfeksiyonu pnömokok bakterisinin üst solunum yollarına yerleşmesini kolaylaştırır, bu bakteri en az iki kat daha sıklıkla o bölgelerde yer alır ve akciğerlere ulaşabilir. Koronavirüs enfeksiyonu ile birlikte pnömokok enfeksiyonu olduğunda hastalık çok ağır seyredebilir. Aşıyla bu olasılık ortadan kaldırılmış ve bağışıklık sistemi rahatlatılmış olur. Aşı, ölü aşıdır herhangi bir yan etkiye yol açmaz. Gerekirse grip aşısı ile birlikte yapılabilir. Aşının bağışıklık sistemini aktive ederek koronavirüs enfeksiyonunun hafif geçmesini kolaylaştırır.

Grip zatürreyi tetikleyebilir

İleri yaş, grip, kronik hastalıklar (KOAH, bronşiektazi, akciğer kanseri, karaciğer hastalıklar, böbrek yetersizliği, şeker hastalığı, bilinç kaybıyla seyreden nörolojik hastalıklar, yemek borusu hastalıkları), sigara kullanımı, alkol, aşırı soğuğa maruz kalma risk faktörleridir. Bebeklerde, çocuklarda, yaşlılarda ve kronik hastalığı olanlarda hastalık sık ve öldürücüdür. Grip ve zatürre kış aylarının en sık görülen iki hastalığıdır. Grip özellikle yaşlılarda zatürreye yol açabilir. Bazen de grip sonrası ortaya çıkan solunum yollarındaki değişiklikler ve bağışıklık sisteminin bozulması sonucu süper infeksiyon denilen bakterilerin de tabloya eklenmesiyle hastalık ağırlaşır. Bu açıdan grip aşısının, sık sık el yıkamanın, hastalıklı kişilerden uzak durmanın, hasta kişilerin kişisel eşyalarının kullanılmamasının önemi büyüktür.

Nasıl korunuruz?

Grip ve zatürre kış aylarının en sık görülen iki hastalığıdır. Grip özellikle yaşlılarda zatürreye yol açabilir. Bu açıdan grip aşısının, sık sık el yıkamanın, hastalıklı kişilerden uzak durmanın, hasta kişilerin kişisel eşyalarının kullanılmamasının önemi büyüktür. Dengeli beslenmek, hijyen koşullarına uymak, sigara-alkol kullanmamak, stressiz yaşamaya çalışmak, altta yatan kronik hastalıklarla nörolojik hastalıkları uygun şekilde tedavi ettirmek son derece önemlidir.