BBC Türkçe’ye konuşan Türkiye Gönüllüleri’nden Sibel Uçar seçimin ilk turunda 110 bin gönüllü ile sandık başlarında olduklarını, ikinci turda ise bir haftada 213 bin gönüllüye ulaştıklarını söyledi.
Uçar, “110 bin kişiye 4 ayda ulaşılmıştı, 213 bin kişiye ise bir haftada ulaştık. Bütün kentlerdeki başvurularda artış var ama yığılma yine Ankara, İzmir, İstanbul gibi büyük şehirlerde” dedi.
Yazılı olarak bilgi aldığımız Oy ve Ötesi Derneği de 14 Mayıs seçimlerinden sonra gönüllü başvurularında “çok büyük artış yaşandığını” kaydetti: “Seçimden sonraki dört gün içinde sahada aktif olarak görev almak isteyenlerin sayısı 3 katına çıktı. 28 Mayıs’ta gerçekleştirilecek ikinci tur cumhurbaşkanlığı seçimleri için 210 bin gönüllü başvurusu almış durumdayız.”
Türkiye Gönüllüleri ile Oy ve Ötesi Derneği’ne başvuran kişiler, çeşitli eğitimler aldıktan sonra partilerin müşahitleri olarak sandıklarda görev alıyor. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, 21 Mayıs’ta Oy ve Ötesi Derneği'nin sandık başında bulunmasının yasak olduğunu söyleyerek, derneği “seçimi karıştırmakla” suçladı.
Soylu, sandıklarda sadece siyasi partilerin birer temsilci ve müşahitleri olabildiğini, Oy ve Ötesi’nin sandık başlarında olamayacağını söyledi: 'Sandık kurulu başkanlarına tekrar ifade ediyorum. Geçen dönem bunları sınıflara alıp, bunlara gözlemci statüsü vermek yanlıştı. O zaman her dernek gelsin orada kendi adına bir görev edinsin. Bu son derece yanlıştır.'
BBC Türkçe’ye konuşan hukukçulara göre, derneklerin gönüllü kişileri eğitip ve partilerden müşahit olmalarına aracı olmaları konusunda hukuki bir engel bulunmuyor.
HUKUKİ SÜREÇ NASIL İŞLİYOR?
298 Sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun'a göre siyasi partiler, bağımsız adaylar ya da cumhurbaşkanı adayları sandık işlemlerini takip etmek üzere sandıklara birer müşahit gönderebiliyor.
Kanunda sandık çevresinde bulunabilen kişiler olarak tanınan müşahitler, oy sayım anında bulunabiliyor ve ıslak imzalı tutanak alabiliyor. Sadece vatandaşların değil avukatların da sandık başında görevli olabilmeleri için siyasi partiler tarafından görevlendirilmeleri gerekiyor.
CHP Ankara İl Hukuk Komisyonu Sekreteri Avukat Özgün Bora Koç, mevzuata göre sadece siyasi partiler tarafından görevlendirilen kişilerin sandık çevresinde bulunabileceğini söylüyor.
Koç, “Örneğin barolar da sandıklar için bir gözlemci görevlendiremez. Seçimin tarafı direkt siyasi partilerdir” diyor: Haliyle siyasi partiler tarafından görevlendirilen kişiler hariç herhangi başka bir oluşumun sandık çevresinde (sınıfta) bulunma hakkı bulunmamakta. Fakat bu derneklerin üyelerini siyasi partiler üzerinden müşahit olma konusunda örgütlemesinde de hukuken bir sorun yok.”
Avukat Didem Doğu da, Oy ve Ötesi’nde örgütlenen kişilerin partilerden müşahitlik yapabilmesinin önünde hukuken bir engel olmadığını değerlendiriyor:
“Oy ve Ötesi bir sivil toplum kuruluşu ve amacı da sivil toplumu seçim ve demokrasi süreçlerine dahil etmek. Bu şekilde bir dernek kurmanın hukuka aykırı bir tarafı yok. Bu dernek aracılığıyla örgütlenen kişiler de partilerden müşahitlik yapabiliyorlar. Dolayısıyla zaten ‘Dernek olarak geldik, bu seçimi izliyoruz’ demiyorlar. Oy ve ötesi bu gönüllüleri örgütleyip eğitiyor ve partilerden müşahit olmalarına aracı oluyor.”
HOMOJEN DAĞILIM OLMADI
14 Mayıs seçiminde Türkiye Gönüllüleri 110 bin, Oy ve Ötesi Derneği ise 71 bin 936 gönüllü ile sahada görev almıştı.
İlk turun ardından her iki sivil toplum örgütünün de sahada görevli gönüllü sayısı 200 bin üzerine çıktı fakat başvurular ülke geneline homojen bir biçimde dağılmadı.
Uçar, ikinci turda görev alabilmek için Türkiye Gönüllüleri’ne başvuran 210 bin kişinin yaklaşık yüzde 60’ının 6 büyük şehirde toplandığını söylüyor:
“Önemli olan sayı değil. Önemli olan bu 210 bin gönüllünün ulaşılamayan sandıklara ulaşabilmesi. Hepsi metropollerde yoğunlaşırsa bunun çok da bir anlamı yok.”
İlk turda yaklaşık 110 bin kişiyle sandıkların yüzde 80’ine ulaşabildiklerini aktaran Uçar, tamamına ulaşabilmek için daha fazla gönüllüye ihtiyaç olduğunu belirtiyor:
“Özellikle 1-2 sandıklı köyler, mezralar ve dağlık bölgelere ulaşamadık. Buralara gidebilecek gönüllüler gerekti. Bunu yapabilmemiz için elini taşın altına koymuş insanların sürece dahil olması gerekiyor.”
İlk turda kendi sistemlerine 344 bin 400 tutanak yüklediklerini söyleyen Oy ve Ötesi de her seçim bölgesine eşit seviyede ulaşamadıklarını kaydediyor. Buna göre ilk turda Oy ve Ötesi’nin en çok tutanak girişi sırasıyla İstanbul, Yalova, Muğla, Ankara ve İzmir’den olurken; en az tutanak girişi ise sırsıyla Gümüşhane, Ardahan, Bitlis, Yozgat ve Kastamonu’da gerçekleşti.
Oy ve Ötesi Derneği ikinci tur başvurularıyla ilgili olarak, “Maalesef bu rakamın (210 bin gönüllünün) Türkiye genelinde homojen bir şekilde dağıldığını söyleyemiyoruz” diyor: 'Örneğin Konya, Şanlıurfa, Kastamonu, Sivas, Yozgat, Erzurum, Afyonkarahisar, Tokat, Malatya, Kahramanmaraş, Elazığ, Kütahya, Ordu, Mardin ve Trabzon’da katılım daha az.'
SOYLU OY VE ÖTESİ DERNEĞİ'NE 'SEÇİMİ KARIŞTIRMAK İÇİN ORADASINIZ' DEDİ
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, 21 Mayıs’ta İstanbul Gaziosmanpaşa'da bulunan Gümüşhane Kelkit Çimenli Köyü Derneği ziyaretinde Oy ve Ötesi Derneği’nin İsveç tarafından “seçimi karıştırabilmek için” finanse edildiğini öne sürmüştü:
“Bu Oy ve Ötesi Derneği'ni İsveç devleti finanse ediyor. Para gönderiyor, niçin? Türkiye'deki seçimi karıştırabilmek için. Bu kadar açık ve net. Ben sivil toplum örgütlerinden sorumluyum. Bunları tahkik ettik, denetledik ve bunlara dünyadan gelen paraları gördük.”
Soylu, Oy ve Ötesi Derneği’nin birçok yerde seçmeni taciz edip kavga çıkarttığını ve insanların oy kullanmalarını engellediğini iddia etmişti:
"Bunu tüm Türkiye'de oy kullanılan okullardaki yöneticilere, ilçe seçim kurullarına, il seçim kurullarına söylüyorum. Bunların oraya girip sandıklarda oy kullanan insanlara baskı yapmaları seçim hukukuna aykırıdır. Bunlar polislere baskı yapıp, 'Bu sandıklarla beraber biz gideceğiz' diyorlar. Siz Gezici'siniz, biz sizi biliyoruz. Siz seçimi karıştırmak için oradasınız.”
“Bunların işi karıştırıcılıktır, kaostur ve bu kaosa da sandık kurulu başkanları, ilçe seçim kurulu ve il seçim kurulları müsaade etmemelidir. Seçim hukukunda bir dernek seçime müdahale edemez."
