Kıyı bankacılığı yani, offshore bankacılık İngilizcesi (Tax Havens) olan vergi cenneti sık sık duyduğumuz kavramlardır. Vergi cennetleri, ülke dışında sağlanan fonların, ülke dışında değerlendirilmesidir. Buradaki işlemler bankacılığın sıkı yasal denetimi dışındadır. Vergileme işlemleri diğer mevduat bankacılık işlemlerine göre daha avantajlıdır. Bu nedenle de bu yerlere vergi cennetleri denilmektedir. Bu bankalarda değerlendirilen mevduatlara da offshore hesap denilmektedir. Son zamanlarda çokça yazılıp çizildiği gibi, genelde yasa dışı yollardan elde edilen; rüşvet, yolsuzluk, uyuşturucu, silah ticareti ve kaçakçılık gibi yasal olmayan gelirlerin bu tür bankalarda tutulduğu bilinmektedir. Bu ülkeler açıklanmış olsaydı Isle Of Man yani son 4 yıldır iktidar ile muhalefet arasında tartışılan meşhur Man Adası belgeleri de tartışma konusu olmayacaktı!

KIYI BANKACILIĞININ KURULU OLDUĞU YERLER

Vikipedi Özgür Ansiklopedi''nin vergi cenneti maddesine göre; vergi cenneti olarak tanımlanan yerlerin en bilinenleri; ''''Bahama Adaları, Panama, Bermuda, Liechtenstein, Cayman adaları, Bahreyn, Andorra, Guernsey, Isle of Man İngiliz Virgin Adaları, Aruba, Dublin, Malta, Singapur ve Kuzey Kıbrıs'''' olarak sayılmaktadır.

Avrupa Birliği (AB)''nin kara listeye aldığı vergi cennetleri ise; ''''Amerikan Samoası, ABD Virjin Adaları, Cayman Adaları, Fiji, Guam, Umman, Palau, Panama, Samoa, Seyşeller,Trinidad, Tobago, Umman ve Vanuatu''dur.

AB Vergi Cennetleri Gri Listesi ise şu şekilde; Angola, Avustralya, Bosna Hersek, Botsvana, Esvatini, Ürdün, Maldivler, Fas, Moğolistan, Namibya, Saint Lucia, Tayland ve Türkiye.''''

Son olarak 31 Aralık 2020 itibariyle yapılan güncelleme ile şu ülkeler listeden çıkarılmıştır: ''''Antigua ve Barbuda, Bahamalar, Barbados, Belize, Bermuda, Cayman Adaları, Cook Adaları, Curaçao, Ermenistan, Karadağ, İngiliz Virgin Adaları, Marshall Adaları, Nauru, Niue, Saint Kitts ve Nevis, Yeşil Burun Adaları ve Vietnam.''''

Türkiye 31 Aralık 2020''ye kadar AB''nin iş birliği konusundaki tüm kriterlerini sağlayacak düzenlemeleri uygulamaya geçirmeyi taahhüt etmiştir. Bu durum özellikle otomatik bilgi değişimi sürecine ilişkin taahhütleri içermektedir. Türkiye, otomatik bilgi değişimine ilişkin mevzuat düzenlemelerini yerine getirmiş olmasına rağmen, gerekli teknik alt yapının kurulması için uğraşılmaktadır.

KIYI BANKALARI NİÇİN TERCİH EDİLİR?

Vergi cenneti ülkelerinde kurulu olan kıyı bankalarına offshore hesap açma nedenleri genel olarak kanunsuz ve karar para olarak tabir edilen yasa dışı işlemlerden elde edilen gelirler olduğu yaygın görüş olmakla birlikte, daha anlayışla kabul edilebilir nedenler de bulunmaktadır. Bunlar;

-              Ülke yöneten politik kişi ve kurumların politik tercihleri nedeniyle varlıkları,

-              Kişi ve kurumların kazanç veya varlıklarına Devletten veya aile ve yakınlardan gizlemeleri,

-              Açılmış veya açılacak davalara karşı kazanç ve servetlerini gizleme ve korumaları,

-              Gelirlerini düşük vergi veya hiç vergi vermemek şeklinde elde etmek istemeleri,

-              Bürokratik engellere takılmadan daha hızlı ve kolay işlem yapmadan yararlanmaları,

-              Daha yüksek faiz olanağından yararlanmaları,

-              Bu bankaların mevduat bankalarından daha uygun kredi olanakları sağlamaları,

-              Merkez bankalarına karşılık yatırma ve sigorta fonu primii ödememeleri,

-              Finansal bilgi paylaşımına kapalı olmaları,

Şeklinde sayılmaktadır.

Yukarıda sayılan bir nebze de olsa masum görülebilecek işlerin yanında rüşvet, yolsuzluk ve kara para aklama, uyuşturucu, silah kaçakçılığı, kumar ve her türlü yasa dışı para aktarmalarının da maalesef bu yerlerde yapıldığı artık gün yüzüne çıkmıştır.

KIYI BANKACILIĞI RİSKLERİ VE DÜŞÜNÜLEN ÖNLEMLER

Kıyı bankacılığının denetim zafiyet, devlet kontrolü dışında oluşu nedenleriyle birçok riskleri de bulunmaktadır. Bu riskler;

-              Denetimleri yok veya çok az olması, yöneticileri ve kurucularının niteliklerinin tartışmalı olmaları,

-              Kara para ve yasal olmayan para transferlerini kolaylaştıran yapıya sahip olmaları,

-              Sigorta kapsamında olmadıkları için devlet güvencesinde ve denetimi dışında olmaları,

-              Bankanın içinin boşaltılması veya batma riskinin olması,

-              Merkez bankaları denetimi dışında oldukları, kanuni karşılık toplayamadığı için para politikası araçlarının etkisiz olmaması,

şeklinde sıralanabilir.

Son yıllarda bu bankalara yönelik yeni düzenlemeler de seslendirilmeye başlandı. Mahremiyet ve gizlilik konuları da gelişen teknoloji ve açık toplum gibi gelişen anlayışlar nedenleriyle eskisi kadar korunamıyor. Hesap ve işlemlerinin gizliliği konusunda özel bir üstünlüğü bulunan İsviçre bankalarının bile fazla direnemeyecekleri görülmektedir.

YARIN: TÜRKİYE''DE KIYI BANKACILIĞI