Merkez Bankasının partili başkanı Şahap Kavcıoğlu gerçekten de çok zor bir durumda bulunuyor. Bir tarafta Erdoğan'ın herhangi bir bilimsel dayanağı olmayan "faiz sebep, enflasyon sonuçtur" teorisi, diğer taraftan Şahap beyin geçmişte bu teoriyi savunduğu yazıları ve öteki tarafta ise ekonominin gerçekleri.
Eğer bu teorinin doğru olduğuna gerçekten de inanıyorsa Şahap beyin ciddi bir faiz indirimine gitmesi lazım, şöyle böyle bir 10 puan indirim yapması gerekir! Fakat eminim ciddi bir faiz indiriminin kurları anında sıçratacağını o da biliyor. Böyle bir teoriyi test etmek için ise oldukça zor bir zaman. Fakat diğer taraftan da hem göreve başlayalı haylice oldu, uzunca bir zaman geçti, artık bir şeyler yapması gerekiyor ve hem de enflasyon seviyesi çok ama çok çok yüksek. Ayrıca Erdoğan tarafından verilmiş, adeta talimat niteliği taşıyan bir de "sinyal" var.
Tam aşağı tükür sakal, yukarı tükür bıyık, iki ucu pis değnek, nereden tutacağına karar vermesi zor olsa gerek. Ama en nihayetinde bir karar vermesi de gerekiyor.
Haa, ekonomi bilimine ve rasyonel akla uygun karar vermesi gereken bir yönetici olsa elbette hiç bir sorunu olmazdı, faizleri enflasyon seviyesinin üzerine çeker hatta bir şoklama yapar, sonra talebin düşmesini, ekonominin daralmasını ve enflasyonun azalmasını bekler. Bu trende uygun olarak da faizleri yavaş yavaş, ılımlı bir şekilde düşürürdü.
Aslında iktidarın ve Erdoğan'ın faiz alerjisi ekonominin gerçeklerinden kaynaklanmıyor; tamamı ile düşünce yapılarını formatlayan dini inanç ve geleneklerinden kaynaklanıyor. Bu yüzden de faiz konusunu gerçekçi olarak algılamaları ve değerlendirmeleri son derecede zor oluyor. Faizi, şeytan işi bir pislik ve her sorunun kaynağı olarak görüyorlar, faizi ortadan kaldırarak her sorunu halledebileceklerini düşünüyorlar. Bu elbette çok büyük bir yanılgıdır.
Faiz ekonominin en önemli kontrol araçlarından birisidir, her daimde böyle olmuştur. Faiz hadleri ile oynayarak üretim ve tüketim faaliyetleri rahatlıkla kontrol edilebilir, tasarruf ve tasarrufların üretime yönelmesi sağlanabilir. Faiz sayesinde bol kaynak bulabilen üreticilerin yatırım yaparak üretimlerini arttırması sağlanarak üretimin tüketime yetmesi, bölüşümde adaletin tesisi sağlanabilir. Üretim artışı hem kitle üretimi sayesinde maliyetlerin düşmesini sağlar ve hem de arz fazlası yaratarak fiyatlar genel seviyesinin düşmesini etkiler. Bu da enflasyonu düşürür.
Bir ülkede faiz hadlerini kontrol etmekte iktidarların yahut da ekonomi yönetiminin elbette büyük etkisi vardır, fakat bu etki koşulsuz ve tek değildir, faiz hadlerini belirleyen birçok başka unsurda vardır. Bu unsurların başında da enflasyon gelir. Eğer siz enflasyon seviyesinin altında negatif faiz uygulamaya kalkarsanız kimse kimseye borç para vermediği gibi kimse elinde para da tutmaz. İnsanlar paralarının durduk yerde enflasyon ile erimesini seyredeceklerine ihtiyaçları olan ya da gelecekte ihtiyaçlarının olacağını düşündükleri şeyleri satın almaya başlarlar. Bu paradan kurtulma ve satın almaya yönelme davranışı ise talep patlaması yaratır ve fiyatlar genel seviyesinin artmasını tetikler, enflasyon artar.
Ekonomi çok karmaşık ve çok disiplinli bir bilim dalıdır, neticede milyonlarca insanın tercih ve davranışlarından etkilenir, bu yüzden ekonomik olayları tek ve basit bir sebebe indiremez ve kolayca kontrol altına alamazsınız.
Hayali teoriler peşinde koşanların yarattığı ekonomik facialar ekonomi tarihinde kayıtlıdır. İster dini isterse de siyasi kararlar ile faizi yasaklamak ya da kontrol altına almaya çalışmak ekonominin motorunu durdurur. Tarih boyunca bunu deneyen toplumların nereden nereye gerilediğini görürüz. O parlak ilk çağ uygarlıklarının faizin yasak olduğu bir doktrinin yönetimine girildikten sonra nasıl söndüğü ve ekonomilerin ortaçağ karanlığına nasıl gömüldüğü ortadadır.
Şimdi Şahap beyin gerçekler ile yüzleşme zamanı bakalım, hayali teorilerin peşinden mi gidecek yoksa ekonominin gerçeklerine uygun rasyonel bir karar mı verecek…
Vereceği karar her ne olursa olsun, yarınki makalem de de o kararı değerlendireceğim ve o karara göre öngörülerimi sıralayacağım.
