Aşıların geliştirilerek geniş çaplı olarak uygulanmaya başlanmış olması, ekonomilerin kısa bir süre zarfında yeniden canlanacağına yönelik beklentileri de iyice arttırmış bulunuyor. Bu beklentiler sonucunda, Baltık kuru yük endeksi 4.235 puanı görmüş bulunuyor. Bu endeks uluslararası ticaretin canlandığını gösteren en önemli göstergelerden biridir.
Kısaca söylemek gerekirse "tünelin ucunda ışık göründü" de denilebilir.
Pandeminin yarattığı ekonomik kriz ile baş edebilmek için trilyonlarca dolar, euro, yen dolaşıma sokulmuştu. Bu para bolluğunun yaratacağı enflasyonist etki ile salgın kontrol altına alınınca emtia fiyatlarının yukarıya gideceği de zaten öngörülmekteydi.
Son beş senedir varil fiyatı ortalama 50 dolar civarında seyreden petrol fiyatları, 2020 başında dünyayı etkisi altına alan Coronavirüs salgını ve azalan talep nedeniyle son 20 yılın en düşük seviyesine kadar gerilemişti.
Ortalamalar baz alındığında petrol fiyatları 2020 yılında 2019'a oranla yüzde 66.90 oranında değer kaybetmiş ve Brent petrolün varili en son 1999 Haziran ayında gördüğü 20 dolar seviyesine kadar düşmüştü. Son 40 yıl içerisinde, 1980 yılında 123,56 dolara kadar çıkıp, 1998 yılında 17,69 dolara kadar düşen Brent petrolün varil fiyatı, 2008'de dünya genelinde yaşanan ekonomik kriz dönemine denk gelen Haziran 2008'de ise 165,48 dolara kadar çıkarak tarihin en yüksek seviyesine ulaşmıştı.
Bir süredir zaten yükselme eğiliminde olan petrol fiyatları, OPEC+toplantısından üretimi sabit tutma kararının çıkmasıyla birlikte varil başına 65 dolar seviyesini görmüştü.
Bu gün Brent tipi ham petrolün varili 72,7 dolar seviyesine ulaşmış bulunmaktadır.
2020 yılında pandeminin etkisi ile büyük çöküş yaşayan petrol fiyatlarındaki bu yükselme elbette petrolde ithalata bağımlı olan bizim gibi ülkeleri derinden etkileyecek, cari açığı arttırırken, enflasyonu da yükseltecektir.
Haftanın son iş gününü 72,7 dolar seviyesini gören Brent türü ham petrol fiyatları, bu seviyede kalır ve yahut da daha yukarıya doğru hareketlenirse emin olun iç piyasadaki benzin, motorin ve LPG fiyatlarını da yukarıya çekecektir.
Zaten dizginlenemeyen kurlar nedeni ile kontrolden çıkan enflasyon ile başı dertte olan Türkiye kurlar bu seviyelerde iken petrol fiyatları yükselirse çok daha büyük bir dert ile yüzleşmek zorunda kalacaktır.
Herkesin bildiği gibi petrol ürünleri her türlü imalat ve hizmet sürecinde çok önemli bir girdidir, bu girdide maliyetlerin artması da doğal olarak tüm hizmet ve imalat fiyatlarını hızla yukarıya çekecektir.
İşin birde vadeli piyasalar yönü var bu salınımı öngörüp varili 20 dolardan alım emri verenler herhalde şimdi purolarını yakmış keyifle viskilerini yudumluyor, bu kadar parayı nasıl sayacaklarını düşünüyorlardır.
Türk ekonomisini yönetenlerin piyasalardaki bu gelişmeleri yakından izlemesi ve tedbir almaya çalışmaları gerekmektedir, yoksa petrol ve diğer emtia fiyatlarında görülebilecek ani ve radikal yükselişlerin etkisini kontrol altına almak çok ama çok zor olacaktır.
Zaten çok yüksek olan enflasyonun emtia fiyatlarındaki artışla beraber büsbütün kontrolden çıkarak hiperenflasyona dönüşme riski bulunmaktadır.
Demedi demeyin; pandeminin ve işsizliğin yarattığı etki ile talep bu kadar düşük seyrediyorken birde pandeminin kontrol altına alınması ile girilecek normalleşme süreci ve biriken talebin aniden ortaya çıkması fiyatları resmen uçuracaktır.
Özellikle gıda fiyatlarındaki yükselişin dar gelirli kesim üzerinde yaratacağı geçim sıkıntısı son derecede vahim boyutlara ulaşabilir, en alt seviyede gelir elde eden kesimler gıdaya ulaşmakta sıkıntı çekebilirler.
Pandemi sonrası dönemde hem küresel ve hem de yerel boyutta çok ciddi ekonomik sıkıntıların ortaya çıkması kaçınılmaz olarak görülmektedir. Biriken borçların kişilerin, şirketlerin ve hatta devletlerin zincirleme iflasına sebep olma olasılığı dahi bulunmaktadır.
Böyle bir ekonomik ortamda başta yatırımcılar olmak üzere ekonominin tüm aktörlerinin çok dikkatli olması, tedbiri elden bırakmayarak hareket etmesi, ayağını yorganına göre uzatması son derecede önemlidir diye düşünüyorum.
