Geçtiğimiz hafta boyutu 2 milyar dolara vardığı iddia edilen bir kripto para dolandırıcılığı olayı ülkemizin gündemini sarstı. Ondan önce de kripto paralar ile ödeme yapılmasını yasaklayan karar epeyce bir tartışma yaratmıştı.
Önce şu ayrımı yapmak gerekir kripto para ayrı bir konudur, dolandırıcılık ise suç teşkil eden ayrı bir konu. Dolandırıcılık yaparken bunun kağıt para, altın yahut da gümüş para ile yapılması mümkündür. Bu yüzden iki konuyu birbirinden özenle ayırmak gerekmektedir.
Kripto paralar bir devlet tarafından basılmayan fakat emek, teknolojik yatırım ve enerji cinsinden bir karşılığı olan, hem yatırım ve hem de ödeme amacı ile kullanılabilen takas araçları ya da para birimleridir. Bu özellikleri ile daha çok altın ve gümüş gibi kıymetli madenler cinsinden yahut da onlara endeksli olarak basılan para birimlerine benzerler.
Kripto varlıklar, merkezi elektronik para ve merkezi bankacılık sistemlerin aksine tümüyle merkeziyetsizlerdir. 2009'da Satoshi Nakamoto tarafından oluşturulan Bitcoin, ilk merkeziyetsiz kripto paradır. Kripto para bir ağ parasıdır; internet ağı üzerinden elektronik ortamda sayısal olarak saklanır, havale edilebilir ve ödemelerde kullanılır. Kripto paralar muhasebe defterlerinin kopyaları birçok yerde tutulduğu ve bunlar her biri başka mercilerce kendi şifreleriyle kilitlenip devamlı ve eş zamanlı güncellendiği için belli bir merkezden bağımsız bir güven ve garanti söz konusudur. Bunlar için merkezsiz ya da dağınık terimi kullanılır ve hakimiyet bütün bu muhasebe defterlerini tutanlar birlikte karar verebildiği kadar onların elindedir, devlet dahil herhangi bir kimsenin ya da kurumun elinde değildir. Kripto para önceden belli bir programa göre azar azar otomatik olarak basılır ve merkezsiz işlemleri, şifre hesaplarını yapan ve muhasebe defterlerini diğer kopyalarıyla uyumlu tutanlara ispatlanmış emek karşılığı olarak verilir.
Kripto paralar sayısal cüzdanlarda saklanır. Aslında saklanan şey, paranın kayıtlardaki sahibinin sadece kendisinin bileceği, akılda tutulmaya uygun olmayan şifrelerdir. Bu cüzdanlar saklama hizmeti veren internet sitelerinde veya o sitelere güvenemeyenler için kağıtta, veya başka bir maddede yazılı olarak, hatta giderek donanım cüzdan yani sırların hiç makine dışına çıkması gerekmeyen cebe sığacak kadar küçük tek amaçlı bilgisayar şeklinde elektronik olarak da saklanabilirler.
Kripto paraları üç temel yöntemle edinmek mümkündür:
1- Kripto Para Madenciliği ile edinebilirsiniz.
2- Devletler tarafından basılmış başka para birimlerini kullanarak satın alabilirsiniz.
3- Bir mal ya da hizmet karşılığında ödeme olarak kabul ederek edinebilirsiniz.
Kripto paraların alım satımı ve saklanması için çeşitli platformlar mevcuttur. Bunlara Kripto Para Borsaları denir.
Kripto paraların kağıt paralardan farklı olarak kendi başına bir değeri vardır ve değeri herhangi bir otoritenin keyfi kararlarına bağlı da değildir. Bu değer kripto parayı elde etmek için harcamanız gereken emek, enerji ve yapmanız gereken teknolojik yatırımla ortaya çıkar. Bu özelliği ile tamamen itibari bir değer üzerine bina edilmiş kağıt paralardan ciddi manada üstündürler. Kağıt paralarda ortaya çıkan ve para basma yetkisine sahip bulunan otoritenin elde ettiği senyoraj hakkının bir benzeri kripto para için söylenemez.
Kripto paraların suç teşkil eden işlemlerde kullanılabileceği iddiası da tamamen bir safsatadan ibarettir. Sonuçta kripto parayı satın alabilmek için halihazırda bir devletin parasını kullanmanız gerekir ki bu da izlenebilen bir işlemdir. Kripto paraların ödemede kullanılması ile bu durum değişebilir gibi görünse de bu sefer mal ve hizmet hareketleri ile izlenebilir.
Sonuç olarak kripto paralar üreticilerin hakkını hukukunu koruyan, devletlerin enflasyon vergisi ve senyoraj hakkı sayesinde üretici güçleri sömürmesini engelleyebilecek, geleceğin para birimi olacaktır. Kağıt paralar gibi değeri devamlı düşen ya da iktidarların keyfine göre belirlenebileceği bir paraya göre daha istikrarlıdırlar.
Bir Kripto Para Borsasında ortaya çıkan dolandırıcılık yahut da hırsızlık ise tamamen devletin sorumluluğunu yerine getirmemesi, bu alanda alması gereken önlemleri almaması yüzünden ortaya çıkar.
Nasıl Özal döneminde ortaya çıkan banker dolandırıcılığı, kağıt paranın kabahati değilse bu kripto para borsasında ortaya çıkan dolandırıcılık da kripto paraların kabahati değildir.
