İstanbul'a boğaz geçişine alternatif bir kanal yapma fikri bugünlerde gene gündemde. Bu fikrin gündeme gelmesi iki gerekçeye dayanıyor bu gerekçelerden birincisi Montrö Antlaşması yüzünden boğaz geçişlerinden bir ücret alamıyoruz, bir kanal yaparsak oradan geçen gemilerden ücret alırız, ikincisi ise gemi geçişleri boğaz için tehdit oluşturuyor, can ve mal güvenliğini sağlamak için alternatif bir kanal yapmalıyız.

Ben bu iki gerekçeyi de sorguladım ve aşağıdaki bilgileri bir not olarak, hem iktidar ve hem de muhalefet milletvekilleri için hazırladım, lütfen okusunlar ve kararlarını ona göre versinler:

A- MONTRÖ SÖZLEŞMESİ İLE BELİRLENMİŞ GEÇİŞ ÜCRETLERİ MESELESİ

İktidar halihazırda Montrö Sözleşmesi uyarınca net ton başına alması gereken geçiş ücretlerinde çok büyük bir indirim uygulamakta ve alması gereken, anlaşılmış ücretin yüzde 4 ila 5'i kadar bir ücret almaktadır.

Montrö Sözleşmesi'ne göre, Boğazlar'dan geçecek gemilerden Türkiye Sıhhi kontrol, fener ve tahliye hizmetleri için ton başına 0,595 Altın Frank karşılığı ücret alma hakkına sahiptir.

Altın Frank, "Franc Germinal" ya da "Napolyon Altını", Napolyon tarafından 1805'te dolaşıma sokulmuş ve 1920 yılında Milletler Cemiyeti'nce de hesap birimi olarak kabul edilmiş 0,290 gram saf altın içeren bir para birimidir.

Bugün Altın Frank artık tedavülde olmadığı için boğazlardan geçen gemilerden ton başına 0,595 Altın Frank harcın karşılığı yeni bir hesap yöntemi ile belirlenmelidir. Altın Frank'tan maksat zaten altın paranın içindeki saf altın miktarıdır, yapılacak iş sadece bir Altın Frank'ın içindeki saf altın miktarı olan 0,29 gr altının değerini geminin geçtiği tarihteki 24 ayar saf altın fiyatına göre Türk Lirası olarak almaktır.

Alınması gereken ücreti Altın Frank'ın içerdiği 24 ayar saf altın üzerinden hesaplarsak net ton başına 0,17 gram 24 ayar, saf altın karşılığı ücret alınacak demektir.

Boğazlardan 2018 yılında yaklaşık toplam 85.102 gemi ve 1,3 milyar ton yük geçtiği dikkate alınırsa bu meblağ:

1,3 milyar ton yük X 0,17 gram altın=221.000.000 gram ya da 221 ton altın yapmaktadır.

221 ton altın ise yaklaşık 9 milyar dolar yapar!

50 metre boyunda, 20 metre genişliğinde ve 15 metre derinliğinde 15.000 net tonluk orta boy bir gemi boğaz geçişinde 2.5 kilo altın yahut da bunun karşılığında 120 bin dolar ücret ödemek zorunda iken Ulaştırma Bakanlığı, Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü tarafından belirlenmiş tarifeye göre sadece 4 bin dolar uğraksız geçiş ücreti ödemektedir.

Bu hesabı net ton başına ve dolar bazında görmek istersek:

0,17 gram altın yaklaşık 8 dolar yapar ve bu bedel projeyi hazırlayanların ton başına 5 dolar geçiş ücreti alacağız iddiasından bile çok daha fazladır!

1- Kanal İstanbul'u yapacağız, para kazanacağız diyen AKP Genel Başkanına neden önce boğaz geçişlerinden Montrö anlaşmasına göre belirlenen hakkımızı tam ve eksiksiz olarak almıyorsunuz?

2- Bu hakkı alamıyorsanız kanal yaparsanız; kimden, nasıl ve ne kadar ücret alacaksınız?

3- Bu ücret alınamıyorsa yanı başında, geçiş serbestiyetine sahip boğaz gibi bir geniş su yolu varken hangi kaptan ücret ödeyerek gemisini daracık bir su yoluna sokar?

Diye sorulmalıdır.

B- YAPAY  KANALLAR  İLE İSTANBUL BOĞAZI'NIN GEÇİŞ EMNİYETİ BAKIMINDAN KARŞILAŞTIRILMASI

Aşağıdaki veriler ÇED raporunun İstanbul Boğazı ile Panama, Süveyş ve Kiel Kanallarını gemi kazaları açısından değerlendiren bölümünden alınmıştır:

Tablo 9.1 Dünya Çapında Transit kanalda kaza sıklığının karşılaştırılması (Ref. {24})

Geçen gemi sayısını dikkate almadan bile ortalama yıllık kaza sayısında İstanbul Boğazı'nın Süveyş ve Kiel kanallarından daha emniyetli olduğu anlaşılıyor.

Geçen gemi başına kaza sayısını dikkate aldığımızda ise İstanbul Boğazı'nın açık ara çok daha emniyetli olduğu görülmektedir.

Yukarıdaki tabloda görünen o ki bir İstanbul'a yapay kanal inşa eder ve gemileri oradan geçirmeye çalışırsak kaza olasılığı ciddi manada artacaktır!

Hazırlattıkları ÇED raporunda yer alan bu kendi tabloları AKP iktidarının Kanal İstanbul'u yapacağız böylece kazaları önleyeceğiz iddiasının içinin boş ve matematik hesabının yanlış olduğunu ispatlamaktadır!

Proje çılgın olabilir lakin kaptanlar, gemi sahipleri ve sigorta şirketleri çılgın değildir ve hiç kimse gemisini daha riskli bir su yolundan geçirmez.

Bir gemi  İstanbul Kanalı'nı kullanmaya kalkarsa sigorta firmalarının daha fazla sigorta primi keseceği, taşıma maliyetlerinin yükseleceği yukarıdaki tabloya bakınca açıkça görülmektedir.

Bu bilgi notunu lütfen elden ele karar vericilere iletelim okusunlar kararı ondan sonra versinler.