GÜNBOYU / RAHİME ÖZBEY
The Guardian yazarı Patrick Wintour haberine göre, İran ve Suudi Arabistan arasındaki anlaşma, Çin''in arabuluculuğunda Pekin''de yapılan görüşmelerin ardından yapıldı. İran devlet haber ajansı Irna, ortak bir bildiri yayınlayarak, görüşmelerin sonucunda İran ve Suudi Arabistan, iki ay içinde diplomatik ilişkileri sürdürme ve büyükelçilikleri yeniden açma konusunda anlaştıklarını belirtti.
(2016''da Tahran''da Şii din adamı Nimr al-Nimr''in yer aldığı pankartlar tutan İranlı protestocular. Fotoğraf: Reuters)
İRAN VE SUUDİ ARABİSTAN ARASINDA NE OLMUŞTU?
Suudi Arabistan''ın saygıdeğer Şii Din Adamı Nimr al-Nimr''i infaz etmesinin ardından 2016 yılında İranlı protestocuların İran''daki Suudi diplomatik misyonlarına saldırması nedeniyle Riyad, Tahran ile bağlarını kesmişti. Ağırlıklı olarak Şii İran ile Sünni Suudi Arabistan arasındaki rekabet, son yıllarda Ortadoğu siyasetine egemen oldu ve Suriye, Irak, Lübnan ve Yemen''e yayıldı.
Nour News, İran''ın yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi sekreteri Ali Shamkhani''nin bir Suudi yetkili ve Çin''in en kıdemli diplomatı Wang Yi ile birlikte görüntülerini yayınladı.
İran devlet televizyonu, ''Karar uygulandıktan sonra, her iki ülkenin dışişleri bakanları büyükelçi değişimine hazırlanmak için bir araya gelecek'' belirtti.
BATIDAN BAĞIMSIZ DIŞ POLİTİKA YÜRÜTÜLECEK
İran ve Suudi Arabistan arasında yapılan anlaşma, İran nükleer anlaşması ve iki tarafın bir vekalet savaşına kilitlendiği Yemen''deki iç savaş için potansiyel olarak geniş etkilere sahip ve Suudi Arabistan''ın batıdan bağımsız bir dış politika yürütme konusundaki yeni kararlılığını gösteriyor.
Suudi Basın Ajansı, iki ülkenin devlet egemenliğine saygı duymayı ve birbirlerinin iç işlerine karışmamayı kabul ettiğini söyleyen anlaşmayı doğruladı.
Açıklamada, Riyad ve Tahran''ın 2001 yılında imzalanan bir güvenlik işbirliği anlaşmasını etkinleştirme konusunda anlaştıkları belirtildi.
İran Dışişleri Bakanı Hossein Amir-Abdollahian, “İran ile Suudi Arabistan arasındaki ilişkilerin normale dönmesi iki ülkeye, bölgeye ve İslam dünyasına büyük kapasiteler sağlıyor. Hükümetin dış politikasının kilit ekseni olan komşuluk politikası, doğru yönde güçlü bir şekilde ilerliyor ve diplomatik aygıt, daha fazla bölgesel adımın hazırlanmasının arkasında aktif olarak yer alıyor” dedi.
SUUDİ ARABİSTAN VE İRAN ARASINA ÇİN SÜRPRİZİ
Suudi Arabistan ile İran arasında potansiyel bir uzlaşmaya yönelik müzakereler yıllardır ağırlıklı olarak Irak''ta devam ediyor, bu nedenle anlaşmanın Çin''de imzalanması sürpriz oldu.
İran''ın ulusal güvenlik sekreteri Shamkhani, Bağdat''ın oynadığı rolü kabul ederek, Irak''ın beş tur İran-Suudi Arabistan müzakerelerine ev sahipliği yapma çabalarını takdir ettiğini ve çabalarının anlaşmanın yolunu açmada değerli olduğunu ifade etti.
Suudi kaynakların haberine göre, en azından prensipte İran''dan hesap soracak olanın Çin''in planı olmasının önemli olduğunu söyledi.
Ancak anlaşmanın, İran''ı yaptırımlar yoluyla ekonomik olarak tecrit etmeye yönelik ABD önderliğindeki bir çaba üzerinde etkileri olabilir. Suudilerin Tahran''la ilişkilerinde gerçek bir anlaşma olursa, bunun bir sonucu muhtemelen Suudilerin İran''a yatırım yapması olacaktır.
Diplomatik yeniden angajmanın bir başka potansiyel sonucu da, Suudi Arabistan''ın protestocuların yanında yer alarak İran içinde popüler olduğunu kanıtlamış olan Londra merkezli İran International uydu kanalını kontrol edebilir.
Bu hafta başlarında Londra''da konuşan Suudi Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Ferhan el-Suud, Suudi Arabistan''ın Çin ile bağlarını savundu ve şunları söyledi: “Çin bizim en büyük ticaret ortağımız. Aynı zamanda çoğu ülkenin en büyük ticaret ortağıdır. Ve bu, başa çıkmamız gereken bir gerçek. Çin bizim için birçok alanda önemli ve değerli bir ortak. Birçok sektörde mükemmel çalışma ilişkilerimiz var. Ama şunu söyledik ve tekrarlıyoruz, her zaman kendi çıkarlarımıza bakacağız. Biz de onları doğuda ve batıda arayacağız.”
Ayrıca, İran nükleer müzakerelerinin mevcut haliyle can çekişmekte olduğuna inandığını ve İran''ın nükleer programından en çok etkilenen diğer bölgesel güçlerin dahil edilmesi için formatın değiştirilmesinin daha iyi olacağını ifade etti.
SİVİL NÜKLEER PROGRAMINDA BAŞKA TALEP YOK
Prens Suud, Suudilerin İran''ın sivil nükleer programıyla ilgili şu anda Batı''nın ileri sürdüklerinden başka bir talebi olacağını düşünmediğini de şu sözlerine ekledi: ‘İranlılar bunun sadece uzak ülkeleri değil, komşularını da ilgilendirdiğini söylüyor. Bu komşular daha iyi normal ilişkiler aramaya başlardı. Dolayısıyla bunun bize güven vermenin bir parçası olduğunu açıkça belirtirsek, böyle bir sürece girmeyi daha kabul edilebilir bulmalarına yardımcı olabilir diye düşünüyorum.’
HUSİ İSYANCILARI DURDURMANIN YOLU ARANIYOR
Yemen''de Suudiler, kuzeyde üslenmiş İran destekli Husi isyancılara karşı sekiz yıllık bir iç savaşta uluslararası kabul görmüş hükümeti destekliyor, ancak Umman''da Husilerle özel görüşmeler yürüterek savaşı bitirmenin bir yolunu arıyor.
Suudi Arabistan, İran''ın Husilerin Suudi Arabistan''a yönelik drone ve füze saldırılarını durdurmasını ve İran''ın Suudi Arabistan''ın Husilerle müzakerelerine yardım etmesini umacak. Ancak yetkililer, beklentilerin en azından başlangıçta düşük kalacağını belirtti.
CİDDİ VE TEHLİKELİ BİR ANLAŞMA
Suudi Arabistan ve İran arasında yapılan anlaşma, İran için küresel izolasyon arayan birçok İsrailli politikacıyı endişelendirecek. Eski İsrail Başbakanı Naftali Bennett, anlaşmayı "ciddi ve tehlikeli" bir gelişme ve İslam Cumhuriyeti''ne karşı "bölgesel bir ittifak oluşturma çabalarına ölümcül bir darbe" olarak ifade etti.
Suudi Arabistan, İsrail ile bazı Arap devletleri arasındaki ilişkileri normalleştiren İbrahim anlaşmalarına katılmayı da reddetti.
