Konuya bir anekdot ile gireyim; bir arkadaşım Heybeliada'da görevdeyken komutan, "askeri kimliğinizi sakın kaybetmeyin, kaybederseniz yenisini vermem" diye ültimatom kıvamında bir fırça çekmiş...
Gel zaman, git zaman bizimki sandal ile limandan çıkarken eğilince cüzdan içinde kimlikle beraber cebinden kayıp denize düşüvermiş. Liman ağzı derin, öyle dalıp alınacak bir yerde değil, el mecbur durumu komutana arz etmek gerek. Arkadaşım komutanın karşısına çıkmış, selam çakmış ve "komutanım bir şeyin yerini biliyorsak kaybolmuş sayılmaz değil mi?" diye sormuş. Komutan biraz da şaşkınlıkla "elbette, kaybolmuş sayılmaz oğlum" deyince, bizimki derdini söyleyivermiş "komutanım kimliğim cüzdanımla beraber denize düştü, liman ağzında 50 metre derinde yatıyor, yenisini alabilir miyim?".
Bizim Merkez Bankası rezervlerindeki dövizlerin durumu tam böyle, elbette kaybolmadı, yerini biliyoruz; Merkez Bankası rezervlerinden çıkan dövizler yerli yabancı kişi ve şirketlerin banka hesaplarında, kasalarında ya da yastık altlarında yatıyor.
AKP iktidarı seçimlerden önce bir kur atağı yaşanmasın, kuru sabit tutalım diye döviz sattı, yani rezervlerden döviz çıktı Türk Lirası girdi.
Lakin Türk Lirası altın ya da döviz gibi rezerv sayılacak bir para birimi değil, zaten Merkez Bankasının dilediği zaman, dilediği kadar Türk Lirası basma imtiyazı da var, bu yüzden Türk Lirasını nereden bulurum diye dert etmesi de anlamsız.
Aslında Türkiye Cumhuriyetinin kamyon yükü ile döviz ile borcu olmasa, devamlı olarak cari açık verip döviz bulma telaşesine girmese, bir ödeme ve ithalat krizi yaşama riski bulunmasa döviz rezervinin pek bir önemi de olmazdı.
Türk lirası bu ihtiyaçları karşılamada geçerli ve önemli bir para birimi değil, kimse Türk Lirası alıp petrol, doğal gaz, kömür, demir, buğday vermiyor. Türk Lirası uluslararası ticarette kayda değer bir para birimi olarak kabul edilmiyor, döviz rezervleri bu yüzden bu kadar önem kazanıyor.
Dahası Türkiye'nin borç yükümlülükleri de büyük ölçüde dövizle, bu borçları Türk Lirası vererek ödemek de mümkün değil, borç ödeme günü gelince hazinenin döviz bulup o borcu ödemesi gerekiyor.
Döviz rezervleri işte bu yüzden büyük bir önem taşıyor, güçlü döviz ve altın rezervi bir ithalat ve ödeme krizi olmayacağına dair sağlam bir işaret olarak kabul ediliyor.
Bu konu konuşulmaya başlayınca başta Mahfi Eğilmez hoca olmak üzere bir çok ekonomist Merkez Bankası net rezervlerinin 50 milyar dolar civarında ekside olduğunu hesaplayıp açıklamıştı. Bu durum bir ülkenin finansal emniyeti açısından çok ama çok önemli bir risktir, kurların ani bir şekilde yükselmesi dışında, bir borç ödeme ve ithalat krizi çıkması riskini de doğurmaktadır.
Konu gündeme 128 milyar dolar nerede sorusu ile geldi fakat bahse konu rakam gerçekten de 128 milyar dolar mı? Ekonomist Uğur Gürses konu ile ilgili makalesinde hesabı açıklarken "128 milyar dolara ulaşıyoruz. Fazlası da var; kamu bankalarının kendi ceplerinden sattığı, daha sonra Hazine tarafından üstlenilen 12 milyar dolarlık satış. Bunu da eklersek 140 milyar dolara ulaşıyoruz" demektedir.
Zaten Erdoğan'da "Bu zorlu dönemde ödemeler dengesi tarafında bir sıkıntı ile karşılaşmamak için planlı ve kontrollü döviz işlemi yapıldı" diyerek bu döviz alım satım işlemlerinin yapıldığını kabul ediyor.
Bu konuda çok yazıldı çizildi, bir çok ekonomist durumun vahametine dikkat çekti ben bunların üstüne daha fazla bir şey söylemeyi gerekli görmüyorum.
Benim odaklanmak ve gündeme getirmek istediğim husus esas olarak Merkez Bankasının bu döviz alım satım iş ve işlemlerinde bir "insider trading" var mı, yok mu? Malum insider trading sadece ayıp ya da etik dışı bir iş değildir, açık bir finansal suçtur.
Bu yüzden Merkez Bankasının, kamu bankalarının ve bu alım satım işinde rol alan diğer kurum ve kuruluşların insider trading kapsamına girebilecek olağan dışı bir döviz hareketinin olup olmadığının anlaşılabilmesi için; kime, hangi kurdan, ne zaman ve ne miktarda döviz sattığını şeffaf bir biçimde açıklaması gerekmektedir.
