Amerika'da Covid-19'un zirve yaptığı günler…

Hastaların hangisi yoğun bakıma yatırılacak, hangisi eve gönderilecek belirlemek için kandaki oksijen miktarı ölçülüyor. Ancak bir sorun var; bu ölçümü yapan oksimetre, siyah hastalarda yanlış sonuç veriyor! Ve tıp uygulamalarındaki tek ırkçı ve ayrımcı uygulama da bu değil.

Oksimetre cihazları, bir mandal şeklinde parmak ucuna takılarak çalışıyor. Sağlıklı bir insanın oksijen doygunluğu yüzde 92-96 seviyesinde. Ancak siyahlarda bu testin hata oranı yüzde 12, yani beyazların üç katı. Sebep ise oksimetrenin beyaz erkekler tarafından tasarlanmış ve yine beyaz erkekler üzerinde test edilmiş olması. Haliyle sadece beyaz erkeklerde en iyi sonucu vermesi pek de şaşırtıcı değil.

1970'lerde icat edilen oksimetre, parmak dokusundan biri kırmızı diğeri kızılötesi olmak üzere iki ışık demeti geçirerek, bu ışık demetlerinin ne miktarda emildiğini hesaplayarak çalışıyor. Çünkü oksijenli ve oksijensiz hemoglobin bu frekansları farklı şekilde emiyor. Ancak koyu tenin ışığı beyaz deriye göre daha fazla emmesi sinyali zayıflatıyor. Beyaz ten üzerinde kalibrasyonu yapılmış cihaz, bu sebeple siyahlar üzerinde sağlıklı çalışmıyor.

 Irkçı tek uygulama oksimetre değil

Tıpta ırkçı teknolojilerin tek örneği oksimetre olsaydı bile durum yeterince kötüydü ama tek örnek bu değil. Diğer bir skandal, kıt kaynakları en çok ihtiyacı olanlara tahsis etmek için yılda 100 milyondan fazla Amerikalı için kullanılan tıbbi bir algoritmada yaşanıyor.

2019'da yayınlanan bir araştırma, bu yazılımın beyaz hastalara siyah hastalara göre öncelik verdiğini gösteriyor. Çünkü algoritma, insanların önceki tıbbi harcamalarını mevcut tıbbi ihtiyaçları için bir parametre olarak kullanıyor. Ne kadar çok harcama yapıldıysa o kadar hastalık geçirilmiş sanıyor.

 Siyah hastalar, tedaviye erişim eksikliği ve ırksal önyargı gibi nedenlerle tıbbi bakıma daha az bütçe ayırabiliyor. Bu sebeple benzer tıbbi gereksinimleri olan beyaz hastalara göre daha az geçmiş harcamaları oluyor. Bu da daha tedaviye başlamadan kartopu gibi büyüyen bir ayrımcılığa sebep oluyor.

Kadınlar da ayrımcılıktan nasibini alıyor

Journal of the American Medical Association'da 2013 yılında yayınlanan bir araştırmaya göre, kadınlara uygulanan kalça protezi ameliyatlarının başarısızlık oranı, erkeklere göre yüzde 29 daha yüksek. 2019'da yapılan bir başka çalışmaya göre kadınların kalp pili ameliyatlarından sonra yaşadığı komplikasyon oranı, erkeklerin iki katı.

Her iki durumda da sorun, cihaz üreticilerinin erkek ve kadın bedenleri arasındaki fiziksel farklılıkları dikkate almaması.

Bu tür sorunları gidermenin tek yolu, cihazların ve prosedürlerin sadece beyaz erkeklerden daha geniş bir grup üzerinde test edilmesinden geçiyor.

Amerika'da sağlık bakanlığına bağlı FDA'de Dijital Sağlık Mükemmeliyet Merkezi direktörü olarak görev alan Bakul Patel, "Bu tek bir kuruluş tarafından çözülmeyecek kadar büyük bir sorun. Kolektif bir çaba gerekiyor." şeklinde konuşuyor. Regülasyon değişiklikleri için en sorumlu devlet dairesi bile topu başkalarına atıyorsa, yakın zamanda ciddi bir değişiklik beklemek gerçekçi görünmüyor