1923'te kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti ve 1930'lardaki bilinen devrimler dönemi, aslında asırlardır süregelmiş Türk Milleti'nin Monarşi'den Cumhuriyet'e geçiş yıllarıydı. Ancak yakın tarihe baktığımızda 1. Dünya Harbi sonrası tüm Avrupa ülkelerinde Monarşi'den Cumhuriyet'e dönüş yılları yaşanmaktaydı.

Bilinen şekliyle ilk kez Demokrasi tanımlaması kurucu lider Gazi Mustafa Kemal'in bizzat kendi yazdığı Prof. Afet İnan'ın adıyla yayınlanmış olan kitabında ele alınmıştır.

Aslına bakılırsa bahsi geçen Siyaset Demokrasisi 1924 Anayasasının da özü demektir. Burada Demokrasi kavramı tarihin değişiminde anlatılır. Özetlenirse demokratik ulus ve yurttaşlık kavramlarıyla eşdeğer anlatılmaya çalışıldı. Bu açıdan bakılınca bahsi geçen demokrasi ilkesi ulusun egemenliğe sahip olması ve de sahip kalmasını gerektirir. Demokrasi ilkesine sahip hükümetlerde egemenlik halkın çoğunluğuna aittir. Daha açığı ise demokrasi, düşünseldir, ahlakidir, eşitlik severdir. Demokrasi yurt sevgisi olup aynı zamanda babalık ve analıktır, halk deyimiyle. Henüz Türkiye'de halkın pek bilmediği bu kavramın aydınlanmasındaki soru demokrasi ne demektir…

James Bryce kimdir

Gelin bu eserin kim ve kimler tarafından birçok dillerde yayınlandığı gerçeğine bakalım. Bu ünlü edebiyatçı, tarihçi ve hukukçu James Bryce kimdir?

İrlanda'nın Belffast kasabasında 1838'de doğdu. Glasgov'da orta ve üniversite tahsili yaptıktan sonra, 1862'de Oxford'da ve Londra'da iki yıl yüksek ihtisas yaptı. Oxford'da hukuk profesörü olarak 1870-1893'lere kadar hocalık yaptı.

Tarihçilikteki şöhretini yazmış olduğu Mukaddes Roma İmparatorluğu kitabında verir. Sonra İngiltere'de siyasete girerken liberallerden olduğunu görmekteyiz. Bu yıllarda siyasetteki uzun yolculuğu onda oldukça etkili, halkın yönetiminde nelerin olması gerektiği konularında olmuştu.

1894'te İngiltere Ticaret Odası reisliği, 1907'den itibaren Vashington sefaretinde çalışmaktaydı. Amerika iken Bycke 1910'da Amerika Cemiyeti adlı eseriyle ünlenmeye başlamıştı. Daha sonra "Tarih ve Hukuk Tetkikleri" ve "Cenubi Afrika Seyahati" kitapları birkaç dile çevrildi. Araştırmaları sonucu çıkardığı ünlü eseri Asri Demokrasi ve Demokrasinin Tarifine Dair Teklifler eseri birçok dillere çevrildi. Halen Monarşi'den tamamen kopmamış ülkeler içinde bu kez 2. Dünya Harbi başlamak üzereyken, bu kez de ilk defa Türkçe yayınlanmıştı. Nitekim Türkiye'de Cumhuriyet dönemlerinde bu kez kurtarıcı lider Gazi Mustafa Kemal Atatürk oldu. Tam 82 yıl önce 9 Nisan'da İstanbul'da günlük gazete ile en önemlisi olan Tan Gazetesi matbaasında basıldı. Bunu Türkçeye çeviren ve cep kitabı olarak 10 kadar basıp yayınlayan Sabiha Zekeriya Sertel olmuştu.

Gelin bu tercüme eserden bazı bölümleri bu köşe yazımda sizlere sunmak isterim.

Demokrasi ne demektir

Demokrasi kelimesi, Herodot zamanlarından beri farklı dillerde kullanılmıştır. Cumhuriyet içinde de hüküm süren halkın idaresini temsil eden hükümet tarzıdır. Demokrasi Cumhuriyetin ekseriyetiyle idare edilmesi, verilen hükmün ekseriyete ait olmasıdır. Bununla beraber kelimenin tarifi etrafındaki anlaşılamamazlıklar aslında önemsizdir. Fakat buna genel anlamıyla olaylara uygulamaya kalkıştığı zaman bu çok soruları da beraberinde getirir. Özellikle siyasi cemiyetler (kurumlar, partiler) oldukça kısa bir bölümde veya sadece vatandaşlık hakkı ismi de verilen medeni haklar demektir, genellikle.

Öyle memleketler vardır ki, halkın geneldeki oylar kabul edildiği halde uygulamalarda kuvvetlerin /kral veya hükümetler/ tarafından da zincirlenebilir. Ne yazıktır ki halk kitleleri kağıt üzerinde sahip oldukları kudreti yeteri gibi tatbik etmezler.

Demokrasinin tarihi gelişmesi incelenecek olursa, halk hükümetini yaratan şartlar, sebepler ve de kısmen zorunlu şartlardan müstesna sayılmaktadır. Ancak asri (gelişmiş) dünyada halk hükümetleri genel olarak üç sebebe dayanmaktadır.

1- Dini fikirlerin ilerlemesi,

2- Mutlakiyet idaresi ve Oligarşiler'in (günümüzdeki parlamentoyu kullanıp, tek başkan biçimi örneği) fena idaresine karşı yenilikler aramaları,

3- Eşitlik arzusunu uyandıran, iktisat, içtimai ve siyasi sosyal şartların dengelenmesi…

Aslına bakılırsa bütün bu sebeplerin medeni memleketlerde ne şekilde faaliyete geçtiğine dair tarifler, anlatımlar sunmak oldukça güçtür.

Medeniyet gelişmiş milletlerde devlet yönetimi sırasında öne çıkarılan birtakım dini faktörler ne yazıktır ki çoğu kez öne çıkarılmıştır.

Demokrasinin düşünce esasları

Bütün insanlar eşit yaratılmışlardır. Tabiatın da kendilerine verdiği haklar ile hayat, hürriyet, saadet yaşama bağlıdırlar. Hükümetler kudret ve nüfuslarını, kendi arzularıyla idare ettikleri halktan almak üzere kurulmuşlardır.

Eşit doğmak ve eşit yaşamak insanların hakkıdır. Siyasetçilerin gayesi insanın tabii ve ebedi olan haklarını muhafaza ederler. İşte bu haklar, hürriyet, mülkiyet, emniyet ve zorlamaya karşı muhkemdir.

Her vatandaşın şahsen veya temsilcileriyle kanun yapmada bir hakkı vardır. Kanun nazarında ise her fert eşittir. Her umumi hizmete eşit şekilde girer.