Klasik hikâyeden modern hikâyeye geçildikten sonra edebiyatın kuramsal açıdan değerlendirilmesi hususu iki ana farklı görüşü doğurmuştur. Bunlardan birisi Modernizm'in beslendiği kaynak olan pozitivizm ve determinizm temelli fiziki inceleme yöntemleri iken diğeri de sosyal bilimlerin yöntemi olan bir olayı ya da metni anlama amaçlı bundan dolayı da yoruma dayalı ve öznel olan inceleme yöntemleridir. İkinci tür yöntemleri savunanlar, edebiyatın metne dayalı bir eylem olmasına ve metni oluşturan kişiler etrafında psikolojik, sosyolojik ve tarihi arka planına dikkatleri çekerek, edebi metinlerin bütüncül bir genellemeye tabi olamayacağı hususunu nazara vermişlerdir. Başlangıçta pozitivist temelli ampirik ve determinist yaklaşımlar metni bir cümlenin öğeleri gibi tahlil yoluna gitseler de bu yaklaşımların doğurduğu gerek göstergebilim gerekse anlambilim gibi yöntemler, metni betimlemede bir işe yaramış ancak onu anlamada ve metindeki estetik ruhu kavramada eksik kalmışlardır.
Bir edebi metni oluşturan birey, onun iç dünyası, ait olduğu toplumsal ve tarihi uzam dikkate alındığında bütün bu unsurları göz ardı etmek en azından Paul Man'in tabiriyle "İç görü"den uzak bir "körlük" olacaktır. Elbette bunları ifade ederken sadece yazarın hayatı paralelinde yetersiz bir metin okumadan bahsetmiyoruz. Zira bu çalışmamızda yalnızca böyle bir yöntemden hareket de kolaya kaçmak olmakla birlikte bir hikayeyi etraflıca çözümleme adına en az yukarıda bahsini ettiğimiz yöntemler kadar eksik kalacaktır.
Ancak bütün bu tespitler etrafında sadece sosyolojik yahut tarihselci bir eleştiri ya da değerlendirme metni resmi yahut siyasi bir belge konumuna indirger. Peki nasıl bir okuma yapmalı ki hem metnin estetik değerlendirmesi hem de tarihsel zemini/sosyolojik etkisi eksik kalsın. Bunun cevabını bu yazıyı kalemi elime almadan bir hafta evvel okuduğum bir çalışmadan öğrendim. Çalışma, Cambridge Üniversitesi İngilizce Bölümü öğretim üyesi Sarah Dillon'a ait.
"Etrafımızdaki dünyayı ve kendimizi nasıl anlarız, nasıl 'okuruz'?" sorusuna cevabın metinlere olan yaklaşımımızın palimpsest yoluyla tahlil edilmesi ile bulunabileceğini belirten Sarah Dillon, palimpsestin bir metafor olarak kullanımının soykütüğünü çıkarmaya soyunuyor, böylece kuramsal ve eleştirel edebiyat incelemeleri etrafındaki tartışmalara önemli bir katkıda bulunmuş bir yazar. Kitap metinlerin ya da kavramların çok katmanlı bir okuma olması gerektiğini savunan ve bunu pratikte de örneklendiren bir kitaptır.
